Belangrijkste oorzaak voor de verslechtering zijn de al eerder bijgestelde groeicijfers voor 2001 en 2002, die het CPB vorige week van 2,0 naar 1,5 procent heeft verlaagd. Dat was nodig door de wereldwijde gevolgen van de aanslagen in de VS. Omdat het begrotingsoverschot door die verlaging niet op 1,1 maar slechts op 0,6 procent uitkomt, scheelt dat een volgend kabinet 5 miljard gulden.

Volgens het CPB „verdient” een volgend kabinet echter ook 1 miljard. Door de minder hoge economische groei is er bij het begin van de volgende kabinetsperiode geen zogeheten conjunctuurcorrectie naar beneden meer nodig. Die was wel in de eerdere berekeningen toegepast. Daardoor komt het voorzichtige groeiscenario van het CPB voor de jaren 2003 tot 2006 met 2,5 procent per jaar zelfs een kwart procent hoger uit dan de eerder voorspelde 2,25 procent.

Programma’s
De nieuwe CPB-prognoses zijn vooral gemaakt voor de verkiezingsprogramma’s van de politieke partijen voor de kamerverkiezingen van 2002. Behalve de SGP hebben alle partijen die inmiddels in concept gepubliceerd. Zij staan nu voor de keus die programma’s alsnog aan te passen aan de nieuwe prognoses.

„Partijen kunnen er natuurlijk voor kiezen het lagere begrotingsoverschot gewoon te accepteren, maar dat betekent dan wel dat de aflossing van de staatsschuld minder snel zal verlopen dan eerder werd aangenomen”, aldus CPB-directeur Don gisteren in een toelichting. Vrijwel alle partijen hebben op dit moment in hun verkiezingsprogramma staan dat de staatsschuld in ongeveer 25 jaar geheel moet zijn afgelost.

De VVD is de enige partij die het programma wil aanpassen om „degelijkheid en behoedzaamheid” na te streven. Hoe de VVD dat denkt te doen, moet na een „nadere analyse” duidelijk worden. Ook de PvdA sluit niet uit dat aanpassingen nodig zijn en overweegt eventueel vermindering van lastenverlichting en een rem op de extra uitgaven.

CDA-fractieleider Balkenende zegt niet te verwachten dat de CPB-cijfers hoeven te leiden tot een aanpassing van het CDA-programma. Het CDA ging uit van een economische groei van 2,25 procent en kiest voor het op peil houden van het begrotingsoverschot. Ook D66 en GroenLinks denken dat in hun verkiezingsprogramma’s weinig aanpassingen nodig zullen zijn, omdat de iets hogere groei tussen 2003 en 2006 het lagere begrotingstekort aan het begin van de kabinetsperiode voldoende compenseert.

Premies
Sprekend over de economische situatie, zei premier Kok gisteren te hopen op een matige loonstijging. Wanneer dat mocht leiden tot koopkrachtverlies, is het goed mogelijk dat het kabinet in het voorjaar besluit de sociale premies te verlagen.

De werkgevers hebben aangedrongen op verlaging van de premies WW en WAO, nu de sociale fondsen grote overschotten hebben. Ze denken dat dit kan leiden tot afspraken over loonmatiging, als de sociale partners en de overheid volgende week het zogeheten najaarsoverleg over de arbeidsvoorwaarden hebben.

Premier Kok wil niet nu al lagere sociale premies beloven, maar dit laten afhangen van de uitkomst van CAO-onderhandelingen begin volgend jaar. Hij zei geen cadeautjes te willen uitdelen, maar wel goed gedrag te willen belonen.