Opvoeden in oorlogstijd: hoeveel vertel je ze?
Vorige week liep ik in een speelgoedwinkel toen een jonge moeder zich luid telefonerend naast mij voegde. Een baby in een draagdoek bungelde aan haar schouders, een kleuter hing aan haar benen. „Wat?!” schreeuwde de vrouw, „jij wilt dat we de Grote Verzoendag in Safed doorbrengen? Raket op onze auto, hele familie dood?”
De vrouw ging duidelijk over de rooie en andere aanwezigen schrokken van haar benadering. Een bezorgde vader legde beschermend zijn handen over de oren van zijn zoontje.
Het bovengenoemde voorval bracht bij mij de dilemma’s van de oorlogsdialoog met kinderen naar boven. De gestreste vrouw in kwestie deed het pedagogisch niet zo geweldig, maar met haar vele anderen. Ik ken ouders die volhouden dat de dreunen en knallen vuurwerk zijn en de luchtalarmen slechts oefeningen.
In Eretz Nehederet, een Israëlisch satirisch televisieprogramma, werd de draak gestoken met Tel Avivse ouders en hun oorlogseducatie. In de scène converseren twee moeders. „Je vertelt de kinderen toch zeker niet dat hun vader reservist is?” vraagt de een. „Wel nee joh”, antwoordt de ander, „ik praat met de kinderen alleen in termen die ze begrijpen; ik heb ze gezegd dat abba niet thuis is omdat we gaan scheiden.”
Zo moet het dus niet, maar hoe wel? Uit de mond van pedagogisch specialisten klinkt het helder: geen leugens of verzinsels delen, maar elementen weglaten mag en moet soms, zeker als het om kleine kinderen gaat. Altijd vertrouwen communiceren, focussen op wat binnen onze controle ligt.
Laat ik direct maar bekennen: ook al lukt het om niet in extremen te vervallen, de werkelijkheid blijft weerbarstig, alle theorie ten spijt. Zo ervaren ook wij. We luisteren geen nieuws in familiecontext, maar de kinderen knippen en plakken informatie bij elkaar die ze toch opvangen. Toen we besloten over de gijzelaars te vertellen –maar weg te laten dat er ook kinderen gegijzeld waren– liepen we als gezin tegen een enorm fotocollage aan met alle foto’s en alle leeftijden van alle gijzelaars. En vertrouwen communiceren is lastig als je zelf gestrest bent.
Dat de oorlog –deels door ons falen als ouders– ook onze kinderen zal tekenen, lijkt helaas onontkoombaar. „Niet erg”, stelde een rabbijn geruststellend, terwijl hij uitlegde hoe kinderen die niet te bang en niet te naïef zijn de grootste veerkracht ontwikkelen; „die balans is ons streven als ouders, ondertussen de harten van je kinderen in gebed opdragend.” Met dat credo strompelen we dagelijks verder.
Onze correspondente in Israël, Jeannette Gabay-Schoonderwoerd, houdt een dagboek vanuit haar woonplaats Afik, in het noorden van Israël. Deel 82.
