Als woensdagavond de coalitiefracties met het kabinet praten over onder meer de gekozen burgemeester, zit er een onzichtbaar persoon aan tafel. Het is Han Noten, PvdA-fractievoorzitter in de Eerste Kamer. Afwezig en toch aanwezig.

Natuurlijk is hij afwezig, want wat heeft hij van doen met de onderlinge meningsverschillen tussen CDA, VVD en D66 over de wijze waarop de gekozen burgemeester moet worden ingevoerd?

Toch is hij vanavond, hoewel niet lijfelijk, zeer nadrukkelijk aanwezig. Want ook al komen de drie coalitiepartijen woensdagavond tot een voor ieder bevredigend compromis, de politieke werkelijkheid is dat het lot van de gekozen burgemeester voor een belangrijk deel in handen ligt van de senaatsfractie van de PvdA. Als die op 22 maart tegen de grondwetswijziging stemt die de weg moet plaveien voor de rechtstreeks gekozen burgervader, is het voorlopig uit met de pret van de staatkundige vernieuwing. Dan zal de gekozen burgemeester er niet reeds volgend jaar, maar op zijn vroegst pas in 2010 komen.

Han Noten: tot eind vorige week kenden maar weinig mensen hem. Maar sinds hij zondag in het tv-programma Buitenhof aankondigde dat de Eerste-Kamerfractie van de PvdA gaat stemmen tegen het uit de Grondwet halen van de benoemde burgemeester tenzij minister de Graaf van Bestuurlijke Vernieuwing de feitelijke invoering van de gekozen burgemeester uitstelt tot 2010, is zijn bekendheid aanzienlijk toegenomen.

Het dreigement van Noten is serieus, beseft de coalitie. Van D66-zijde werd hij dan ook begin deze week bedolven onder kritiek. „De PvdA is een partij van het verleden”, oordeelde minister Brinkhorst van Economische Zaken.

Partijleider Dittrich toonde zich verontwaardigd over het feit dat de PvdA zich keert tegen de grondwetswijziging, terwijl de eigenlijke bezwaren van de sociaal-democraten zich richten op het wetsvoorstel betreffende de gekozen burgemeester - een wet die door de Tweede Kamer nog in behandeling moet worden genomen.

Is dat ook niet een beetje oneigenlijk: tegen de ene wetswijziging stemmen om de andere tegen te houden?

„Ik zou niet weten wat daar verkeerd aan is. Ik ben niet tegen de gekozen burgemeester. Maar het enorme tempo waarin die nu wordt gelanceerd, is onverantwoord.

Het is toch bij uitstek de taak van de Eerste Kamer om toe te zien op de zorgvuldigheid van wetgeving en om de uitvoerbaarheid van wetten te bewaken? Op die punten krijgt De Graaf momenteel een dikke onvoldoende. In 2006 de gekozen burgemeester overal invoeren terwijl het proces van dualisering van het lokale bestuur nog volop bezig is zich te zetten, dat noem ik je zaakjes afraffelen.

Het enige wat ik vraag is dat als mijn fractie voor de deconstitutionalisering stemt, we de zekerheid krijgen dat ook het vervolg goed en verantwoord zal zijn. En het enige wat daarvoor nodig is, is een beetje extra tijd.”

Als u tegenstemt, helpt u de vooruitgang om zeep, zegt Brinkhorst.

„Het is vervelend om als PvdA’er kritiek te krijgen op je vermeende gebrek aan progressiviteit. Maar het is of het een of het ander. Of nu het verwijt krijgen vernieuwing te blokkeren, of straks het verwijt krijgen dat we de gemeenten in de chaos hebben gestort.

Ik wil me maar niet te druk maken om m’n imago. Dat soort denken degenereert en verloedert de politiek al te veel. Zou het niet goed zijn als politici gewoon zeggen wat ze vinden? Ze hebben toch een eed gelegd. Kom zeg, een béétje serieus mag de politiek wel blijven.”

Uit het kamp van de coalitie klinkt het geluid dat de gekozen burgemeester ook wel zonder grondwetswijziging ingevoerd kan worden…

„Ach ja, alles kan. Je kunt altijd een foefje uithalen en zeggen: We laten de bevolking de burgemeester kiezen, die dan toch nog door de Kroon benoemd wordt. Maar het zou voor mij een schok zijn als men die weg werkelijk durft in te slaan. Als we zo gaan werken, schaf dan maar meteen de hele Grondwet af.”