Het gaf eerder deze maand enige reuring in de wereld van de populaire muziek: Kunstenbond/Ntb en BAM! Popauteurs spanden namens drie artiesten rechtszaken aan tegen platenmaatschappij Universal Music. Die dienen binnenkort, op 9 oktober, bij de rechtbank in Amsterdam.

Volgens de vakbond en de beroepsvereniging houdt de maatschappij ten onrechte vast aan verouderde afspraken in contracten. Artiesten ontvangen daardoor „aanzienlijk” minder opbrengsten uit streaming van hun muziek „dan wat redelijk is”.

De klacht heeft alles te maken met de enorme opkomst van het streamen van muziek. Liefhebbers beluisteren hun favoriete nummers tegenwoordig niet meer op een cd-speler, maar luisteren online. Ze betalen daarvoor een luttel bedrag per maand.

Royalties

Streamingplatforms dragen de vergoeding voor de muziek die ze verspreiden af aan de rechthebbende. Meestal is dat de platenmaatschappij. Die sluist een deel van de inkomsten door naar de artiest.

De ruzie gaat over de omvang van dat deel, de zogeheten royalties. In contracten zijn die vaak nog afkomstig uit het tijdperk van de langspeelplaat en compact disc. Dat doet geen recht aan de huidige realiteit, vinden vakbond en beroepsvereniging.

Zij redeneren dat platenmaatschappijen veel minder kosten maken dan vroeger. Immers, er hoeven geen platen en cd’s meer te worden geperst en die hoeven ook niet meer via winkels te worden verspreid. Bovendien betalen veel artiesten tegenwoordig zelf de opnamekosten.

„Een moderne artiestenroyalty voor streaming ligt eerder rond de 50 procent dan rond de 20 procent” - Bjorn Schipper, advocaat

„Een moderne artiestenroyalty voor streaming ligt als je het mij vraagt eerder rond de 50 procent dan rond de 20 procent. Pas dan kunnen we spreken van een eerlijke beloning”, stelt Bjorn Schipper, die als advocaat bij de rechtszaken is betrokken.

Gereformeerde gezindte

Ook christelijke koren en musici laten hun muziek vaak vastleggen. In het verleden gebeurde dat op platen, later op cd’s en dvd’s. Veel van die muziek wordt ook digitaal verspreid via platforms zoals Spotify, YouTube Music en  –specifiek gericht op de gereformeerde gezindte– Familystream.

Soms is muziek voor eigen rekening vastgelegd. Dan is het aan het koor of de artiest zelf om streaminginkomsten te claimen. Bekendere koren en musici hebben wel contracten met een of meer platenmaatschappijen, die soms al uit de tweede helft van de vorige eeuw dateren.

Destijds brachten seculiere maatschappijen als Philips en Dureco christelijke muziek op de markt. Vooral Dureco timmerde met het label Te Deum flink aan de weg. Later lieten christelijke koren en musici hun muziek opnemen door uitgevers uit eigen kring, zoals De Bazuin (inmiddels gestopt),  STH Records, Excellent Recordings en Interclassic Music.

Muziek van alle genoemde uitgevers wordt tegenwoordig gestreamd. Dat geldt ook voor oude opnames, waarvan eventuele royaltyovereenkomsten allang verlopen zijn.

Amateurkoren

Levert streaming koren en musici voldoende op? Secretaris Thomas Hessels van koepelorganisatie Koornetwerk Nederland heeft geen idee. Hij denkt dat de kwestie vooral professionele koren raakt, eerder dan verenigingen van amateurzangers.

Wiltine Flier, voorzitter van christelijk koor Jigdaljahu uit Barendrecht, denkt daar anders over. Volgens haar kunnen amateurkoren die niet goed over hun rechten nadenken, wel degelijk inkomsten mislopen. Het is zaak om goede afspraken te maken, stelt zij.

„Leg voor een opname vast welk deel van de inkomsten voor het koor is” - Wiltine Flier, voorzitter christelijk gemengd koor Jigdaljahu

„Wij werken samen met STH Records en daar zijn we heel tevreden over”, zegt ze. „Nog voordat streaming opkwam, deelden we al in de opbrengsten uit downloads van losse nummers van onze cd’s. Dat ging nog op basis van de royaltyafspraken uit de cd-contracten. Tegenwoordig investeren we samen in nieuwe opnames. Daarom ontvangt het koor een groter deel van de inkomsten uit streaming. Dat gaat in de richting van wat die popartiesten claimen.”

Dit betekent niet dat streaming voor iedereen een vetpot is, nuanceert Flier. „De inkomsten worden pas interessant als je muziek vaak wordt beluisterd.”

Uitvoeringen van koren worden vandaag de dag vaak live opgenomen en op YouTube gestreamd. Ook dit kanaal kan inkomsten opleveren, maar Flier waarschuwt dat de rechten niet automatisch bij het koor liggen. „Maak daar vooraf goede afspraken over met de organisator van zo’n livestream en met de opnamemaatschappij.”

Oude opnames

Het Urker Mannenkoor ”Hallelujah” maakte tussen 1960 en 2000 platen en cd’s onder het label Te Deum van Dureco. Contracten uit die tijd zijn verlopen, maar de maatschappij, die tegenwoordig Strengholt Music Group heet, is volgens koorsecretaris Jelle de Boer zijn vereniging wel enigszins tegemoet gekomen.

„Wij ontvangen over streaming van die oude opnames de royalty uit de contracten van destijds, zo’n 8 procent. Ook andere maatschappijen, waar we later opnames mee maakten, volgen die lijn. Maar een 50/50-verdeling zou beter zijn. Als die rechtszaken jurisprudentie opleveren, kunnen we daar misschien op meeliften.”

„Honderden van mijn cd’s worden gestreamd; van slechts één heb ik ooit iets van een vergoeding gekregen” - Marco den Toom, organist

Organist Marco den Toom uit Nijkerkerveen vindt het een goede zaak dat de rechter zich over het onderwerp gaat buigen. „Honderden van mijn cd’s worden gestreamd. Van slechts één heb ik ooit iets van een vergoeding gekregen”, zegt hij.

Voor zijn medewerking als organist aan cd’s van koren werd hij per opname betaald. „Nu die muziek jaren later op een ander medium wordt geplaatst, moeten daar nieuwe prijsafspraken voor komen”, vindt de organist. „Een aantal collega’s hebben er werk van gemaakt, maar dan werd geprobeerd ze met te lage bedragen af te kopen. Ik begin niet aan zulke gesprekken, omdat de oneerlijkheid me te veel raakt.”

Den Toom is van plan nieuwe opnames „onder eigen vlag” via streaming te verspreiden. „Ik wil niet meer dat er een maatschappij tussen zit.”