Twee jaar geleden overwoog Martin Hoekstra nog zich toe te leggen op warmtepompen en te stoppen met het plaatsen van cv-ketels. Sinds 1994 staat hij aan het roer van ST/Warmte in het Zuid-Hollandse Nieuwkoop, en zag hij de aandacht voor duurzaamheid in Nederland langzaam groeien. Toen twee jaar geleden iedereen een warmtepomp wilde –door hoge gasprijzen en een aangekondigde verplichting van de overheid– greep Hoekstra zijn kans. „Ik heb monteurs opgeleid, heb geïnvesteerd in een groter bedrijfspand. Het heeft me zeker 2 ton gekost.”

Nu, twee jaar later, is Hoekstra opgelucht dat hij niet volledig op de verkoop van warmtepompen is overgestapt. „Dan had ik mijn zaak kunnen sluiten”, zegt hij. De verkoop zakte dit jaar fors in. Waar hij er twee jaar geleden en vorig jaar zo’n vijftien per week liet plaatsen, lag dat het afgelopen halfjaar op vier per week. Ondertussen groeide de vraag naar gasgestookte cv-ketels fors. „In heel 2023 hebben we 250 cv-ketels geplaatst. Dit jaar tot nu toe al meer dan 300.”

Meer cv-ketels

Hoewel niet zo dramatisch als bij Hoekstra, zakte in heel Nederland dit jaar de markt voor warmtepompen in, terwijl het aantal verkochte cv-ketels juist opkrabbelde. Vorig jaar kregen Nederlandse groothandels nog 150.000 warmtepompen geleverd van fabrikanten, dit jaar mogen ze blij zijn als de teller 100.000 haalt. Het aantal geleverde cv-ketels komt dit jaar waarschijnlijk uit op het niveau van voor de Oekraïne-oorlog, blijkt uit cijfers die vakwebsite Installatie.nl verzamelde.

Het is een tegenvaller voor de verduurzaming van Nederlandse woningen en de klimaatdoelen, zegt Olof van der Gaag, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Duurzame Energie. Het vorige kabinet wilde tussen 2022 en 2030 1 miljoen nieuwe warmtepompen installeren. Om dat te halen, zouden er in de komende vijfenhalf jaar zo’n 700.000 pompen geplaatst moeten worden.

„Dat gaan we met dit tempo niet halen”, zegt Van der Gaag. De tegenvaller komt boven op het feit dat nieuwe warmtenetten niet van de grond komen en isolatiedoelen voor woningen niet gehaald worden.

Val kabinet

Waardoor zakte de markt voor warmtepompen in? Eddy Buiting, hoofdredacteur van Installatie.nl: „De gasprijs die weer daalde en de val van het vorige kabinet”. De run op warmtepompen in 2022 ontstond grotendeels als ”schrikreactie” op de torenhoge gasprijzen na de inval in Oekraïne. „Nu de gasprijzen zijn gedaald, is het logisch dat die vraag naar warmtepompen is teruggelopen.”

„Nu de gasprijzen zijn gedaald, is het logisch dat de vraag naar warmtepompen is teruggelopen” - Eddy Buiting, hoofdredacteur van Installatie.nl

Tegelijkertijd besloot het kabinet-Schoof de aangekondigde verplichting voor hybride warmtepompen terug te draaien, net zoals een geplande verhoging van de belasting op gas. Samen met het zwalkende beleid met betrekking tot de salderingsregeling voor zonnepanelen werden consumenten terughoudender met grote duurzame investeringen, zag ook installateur Hoekstra uit Nieuwkoop.

Ondertussen namen bij hem en andere installateurs de bestellingen voor cv-ketels toe. Waarom? „Mensen hebben het spaargeld wel voor een warmtepomp, maar in deze onzekere tijden houden ze het misschien liever op de plank.”

Ook denkt hij dat mensen „soms nog snel hun keteltje laten vervangen” vanwege het onduidelijke overheidsbeleid – „komt er wel of geen verplichting voor warmtepompen en hoe zit dat over een paar jaar?” Ten slotte speelt koopkracht een rol: een warmtepomp concurreert vaak met een nieuwe keuken of badkamer. „Uit onderzoek blijkt dat mensen hier echt een keuze in maken.”

Grilligheid

Bij de cijfers van Installatie.nl hoort een kanttekening. Ze zijn niet direct te vertalen naar het aantal gekochte of geïnstalleerde ketels en warmtepompen, maar gaan over apparaten die aan groothandels geleverd zijn. In 2023 waren dit gigantisch veel warmtepompen, ook als gevolg van uitgestelde leveringen uit het jaar ervoor, toen toestellen en onderdelen schaars waren. In 2024 zitten groothandels juist met grotere voorraden. Hierdoor is de dip in nieuwe leveringen groter dan de werkelijke terugval in vraag. Dit voorraadvraagstuk verklaart ook deels de grilligheid in de ketelcijfers van de afgelopen twee jaar.

Toch is de dip in de warmtepompenmarkt duidelijk, zegt Techniek Nederland. Het nieuwe kabinet moet volgens de brancheorganisatie zorgen dat die markt aantrekt, wil het de klimaatdoelen halen. „Het zou helpen als het kabinet kraakhelder is over een langetermijnbeleid voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving”, zegt voorzitter Doekle Terpstra.

„Het zou helpen als het kabinet kraakhelder is over een langetermijnbeleid voor de verduurzaming van de gebouwde omgeving” - Doekle Terpstra, voorzitter Techniek Nederland

Installateurs hopen op meer duidelijkheid in de miljoenennota, maar Van der Gaag hoort van Haagse bronnen dat het duidelijke langetermijnbeleid er waarschijnlijk nog niet komt. „Ik verwacht dat het Planbureau voor de Leefomgeving dit najaar zal vaststellen dat Nederland niet op koers ligt om de klimaatdoelen te halen. Pas dan zal minister Sophie Hermans aan nieuwe maatregelen gaan werken, die dan in 2025 klaar zijn.”

De ingezakte vraag naar warmtepompen en de grote voorraden hebben voor consumenten wel een voordeel. De prijzen van de apparaten zijn recentelijk wat gedaald. „Het is nu een goed moment om een warmtepomp aan te schaffen”, zegt Buiting. En zowaar: ook Hoekstra uit Nieuwkoop ziet de laatste weken het aantal aanvragen voor offertes „weer wat opkrabbelen”.