De plaats waar Biden zijn spraakmakende plan presenteerde was veelzeggend: de bibliotheek van president Lyndon B. Johnson in de Texaanse stad Austin. Net als Biden trok Johnson zich terug uit de race voor zijn herverkiezing. Desondanks ging de Democraat uit de jaren zestig de geschiedenis in als een succesvol president. Tijdens zijn bewind kwamen belangrijke wetten op gebied van burgerrechten tot stand en werden belangrijke stappen gezet in de bestrijding van de armoede. Maar de commotie rond de Vietnamoorlog dwong Johnson tot het besluit om af te zien van een tweede termijn. Wil Biden met de keus voor deze locatie zeggen: ik ben evenmin al afgeschreven?

Om dat als het ware te bewijzen lanceerde hij een plan voor hervorming van het hooggerechtshof. Dat bestaat nu uit negen opperrechters, die voor het leven zijn benoemd. Bij het overlijden van een opperrechter benoemt de zittende president een opvolger. Donald Trump heeft in de vier jaar dat hij regeerde drie nieuwe opperrechters benoemd; Biden tot nu toe maar één.

Daarnaast is het voorstel van Biden om een gedragscode voor de opperrechters op te stellen. Weliswaar hebben zij sinds kort een eigen ethische code, maar Biden vindt die tekortschieten. Hij wil een strengere gedragscode met onafhankelijk toezicht. Daarmee hoopt de president te voorkomen dat opperrechters de verdenking van belangenverstrengeling op zich laden of geschenken aannemen. Recent waren daarover berichten.

Vertrouwen

De gedachte achter dit hervormingsvoorstel lichtte Biden toe in een opiniestuk in The Washington Post: „Niemand staat boven de wet”, schrijft hij in de krant. „Niet de president van de VS. Niet een rechter van het hooggerechtshof. Niemand.”

De president zegt dat zijn voorstel is bedoeld om het vertrouwen van de Amerikanen in de rechtsstaat te herstellen. Om dat te bereiken wil Biden ook een grondwetswijziging waardoor presidenten slechts in beperkte mate immuniteit hebben.

Weliswaar heeft Biden in het verleden weleens onder druk van linkse Democraten gespeeld met de gedachte om het aantal rechters uit te breiden, maar echt voorstander van een hervorming van het hooggerechtshof was hij nooit. Dat hij dat nu wel is heeft te maken met enkele recente uitspraken van het hof zoals: het beëindigen van het landelijk recht op abortus, het afwijzen van Bidens plan om studieleningen deels kwijt te schelden –en vooral– de uitspraak dat presidenten vergaande juridische immuniteit hebben. Dat was een grote overwinning voor Donald Trump, die in meerdere zaken wordt vervolgd voor vermeende misdrijven tijdens zijn presidentschap. Biden verwijt het hof nu „gevaarlijke en extreme” uitspraken te hebben gedaan.

Conservatieve juristen en politici zeggen dat Bidens plan niet voortkomt uit zorg over de toekomst van de rechtsstaat, maar uit politiek eigenbelang omdat de Democraten veel moeite hebben met het huidige overwicht van conservatieve opperrechters. „Dit is een gevaarlijk plan”, zegt Leonard Leo, medevoorzitter van de juristenorganisatie Federalist Society. „Als je regels begint te maken om een rechtbank te beperken of te reguleren omdat de uitkomsten je in bepaalde gevallen niet bevallen, dan loopt de rechtsstaat het grootste risico, want dan begint ons land op een bananenrepubliek te lijken.”

Eenpartijstaat

Voormalig minister van Justitie Bill Barr reageerde bij Fox News samen met Kelly Shackelford, de president van de christelijke organisatie First Liberty Institute: „Links is gewoon boos over een klein aantal zaken waar ze het niet mee eens zijn, en ze zijn bereid het hof en de rechtsstaat omver te werpen om hun zin te krijgen. Het hooggerechtshof is de enige tak van de overheid die een eenpartijstaat in de weg staat.”

„Biden heeft een discussie aangezwengeld die de komende jaren steeds heftiger zal worden” - Bill Barr, oud-minister van Justitie VS

Niemand in Amerika gelooft echt dat Biden in de komende zes maanden zijn plan kan uitvoeren. Daarvoor is de tijd te kort. Bovendien heeft zijn partij geen meerderheid in het Congres. En de Republikeinen, die zeker nodig zijn voor een grondwetswijziging, voelen hier niets voor.

De Republikeinse voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Mike Johnson, wijst de hervormingen meteen van de hand: „Deze voorstellen zijn kansloos. Het is veelzeggend dat de Democraten het systeem dat al sinds het begin van ons land leidend is willen veranderen: simpelweg omdat ze het niet eens zijn met een aantal recente uitspraken.”

Is Bidens lancering van dit plan daarom zinloos? Volgens oud-minister Barr zeker niet. „Biden heeft hiermee een discussie aangezwengeld die de komende jaren steeds heftiger zal worden. Daar zijn we nog lang niet vanaf, want links gaat door tot het hooggerechtshof is volgepropt met uitgesproken progressieve rechters.”