Opnieuw doet het UBO-register veel stof opwaaien. In dit register moeten vennootschappen en andere rechtspersonen de gegevens van hun ”ultimate beneficial owners” (uiteindelijke begunstigden) opslaan. Sinds het UBO-register in 2022 werd ingevoerd, maakten familiebedrijven, ondernemers, bestuurders van stichtingen en verenigingen en vrijwilligers kennis met een hoop bureaucratie, administratieve lasten en frustraties.

Het UBO-register is een inbreuk op de privacy en de veiligheid van betrokkenen. Eerder al gaf het Europese Hof van Justitie klagers hierin gelijk en de ongebreidelde toegang tot gegevens werd stopgezet. Ook wij verzetten ons de afgelopen jaren tegen een openbaar register. Gevoed door de zorgen van onze achterbannen gingen we hierover het gesprek aan met ambtenaren en politici en spanden we rechtszaken aan om openbaarheid tegen te gaan.

Eind mei stelde de Raad van de Europese Unie echter een nieuw pakket aan antiwitwasmaatregelen vast. Daarmee zet de Europese Unie de deur juist weer open voor misbruik en privacyschendingen.

Eerdere poging

Sinds de vierde Europese antiwitwasrichtlijn van kracht is, moeten alle lidstaten van de EU een UBO-register optuigen. Het doel is om witwaspraktijken en terrorismefinanciering aan te pakken. Dat doel krijgt brede steun, ook van ondernemers en bestuurders.

Er is echter geen enkel aannemelijk bewijs dat het UBO-register bijdraagt aan dat doel. Kosten zijn er wel en die liggen bovenal bij ondernemers en bestuurders. Bovendien komt daar bij familiebedrijven en vermogensfondsen nog een veiligheidsrisico bij. De geregistreerden worden namelijk direct geassocieerd met het vermogen van een bedrijf of fonds, met grote gevolgen voor de persoonlijke veiligheid.

De Europese Toezichthouder voor gegevensbescherming was eerder over deze praktijk volstrekt helder: „Wij zien, op de manier waarop dit register is geïmplementeerd, een gebrek aan proportionaliteit. Ook is er een significant en onnodig risico op het schenden van de rechten van een individu op privacy, en voor het beschermen van persoonlijke gegevens.”

Nieuwe wetgeving

Ondanks een gebrek aan bewijs dat een openbaar register bijdraagt aan het gestelde doel, én ondanks alle privacybezwaren, kwam het openbare UBO-register er toch. Tot de eerdergenoemde uitspraak van het Europese Hof van Justitie er korte metten mee maakte. De toegang van het grote publiek tot informatie over uiteindelijk begunstigden is volgens het Hof een ernstige aantasting van de privacy van personen. Het doel van deze regeling –het bestrijden van witwassen– rechtvaardigt deze inbreuk op de privacy niet. Sindsdien zit in Nederland het UBO-register op slot.

In het nieuwe pakket met antiwitwasmaatregelen wil de Europese Unie aan een groot aantal partijen opnieuw toegang geven tot het UBO-register. Dat betreft, naast overheidsinstanties, ook journalisten, verslaggevers en „anderen die zich uiten in de media”. Dat roept dus de vraag op of naast echte journalisten straks ook gewoon iedereen met een socialemedia-account een aanvraag kan doen.

Daarnaast kan, zonder goede definitie en restrictie, iedereen onder een van de andere groepen vallen die straks toegang moeten krijgen tot het UBO-register. Zo komt er toegang voor iedereen die een transactie wil aangaan met een rechtspersoon én betrokkenheid met witwassen en terrorismefinanciering wil voorkomen. En termen als ”maatschappelijke organisaties” en ”wetenschappers” zijn bijzonder vaag.

De ironie ten top is dat de geregistreerde zelf niet mag inzien wie in zijn of haar gegevens heeft gekeken, vanwege de privacy van de persoon die deze gegevens heeft willen inzien. Dat wijkt af van een eerdere uitspraak van het Europese Hof van Justitie. Bovendien is het gewoon onacceptabel.

Gang naar rechter

Sinds jaar en dag hebben we in Nederland het Handelsregister van de Kamer van Koophandel, dat transparantie geeft mét waarborging van de privacy. Nu komt er een extra register, met extra administratieve lasten en zonder privacywaarborgen.

Eerdere uitspraken van het Europese Hof van Justitie bieden perspectief om tegen de voorgenomen aanpassingen juridisch in verweer te komen. Maar liever dan opnieuw een gang naar de rechter maken wil onze achterban ondernemen, zich vrijwillig inzetten of filantropisch bijdragen met het oog op een mooier en eerlijker Nederland. Met klem roepen wij daarom op om tot een werkbaar UBO-register te komen. Een register dat effectief witwassen en terrorismefinanciering bestrijdt, de privacy waarborgt en zo min mogelijk bureaucratie met zich meebrengt. Een dreigende rechtsgang is in niemands belang.

Nederland is een mooi land waarin veel zaken goed zijn geregeld. Het UBO-register vorm daarin een afwijking. Eigenaren van familiebedrijven, ondernemers, bestuurders van stichtingen en verenigingen zijn óók burgers. Ook zij hebben grondrechten en hechten aan privacy en veiligheid. Wij vragen de politiek in Brussel én in Den Haag om die grondrechten te beschermen en de verleiding om deze opzij te zetten te weerstaan.

Stefan Tax is lobbyist voor familiebedrijven en partner bij Meines Holla & Partners. Siep Wijsenbeek is directeur Vereniging Fondsen in Nederland. Mark Molenaar is belangenbehartiger bij de Vereniging Nederlandse Organisaties Vrijwilligerswerk. Dit artikel verscheen eerder in Het Financieele Dagblad.