De overheid hoeft niet nu onmiddellijk aan extra stikstofmaatregelen te werken om verdere achteruitgang van de natuur tegen te gaan. Dat is de voorlopige uitkomst van een rechtszaak die Greenpeace heeft aangespannen tegen de staat.

De milieuorganisatie eiste een snel plan van aanpak om de hoeveelheid stikstof in de natuur naar beneden te brengen. Want als het stikstofoverschot in natuurgebieden ook na 2025 aanhoudt, leidt dat tot onomkeerbare schade, betoogde Greenpeace tijdens de zitting in april.

Vanwege die haast boog de rechtbank in Den Haag zich in een spoedprocedure over de kwestie. De rechter concludeert nu in zijn uitspraak dat de bezwaren van Greenpeace wel erg algemeen zijn. De organisatie beroept zich op een ”rode lijst” met habitats (leefgebieden) die er het slechtst aan toe zijn. Daar zou de hoeveelheid stikstof volgend jaar al binnen de kritische grenzen moeten worden gebracht.

Maatwerk

Volgens de rechter is die algemene conclusie echter niet te trekken. Er is maatwerk nodig om per habitat vast te stellen wat er precies nodig is. Daarbij is onduidelijk of de situatie voor élk leefgebied zo alarmerend is als Greenpeace in de zaak naar voren bracht. Greenpeace heeft die nadere analyse niet ingebracht. En de spoedprocedure leent zich er niet voor om die alsnog te maken. Daarom is het verzoek voor Greenpeace om snel in te grijpen afgewezen.

De zaak krijgt echter wel een vervolg tijdens de bodemprocedure, waarin drie rechters tot een uitgebreider en fundamenteler oordeel komen. Voor dat vervolg kan Greenpeace hoop putten uit deze spoeduitspraak. De rechter had namelijk óók een flinke waarschuwing aan de staat in petto. Hij wees er bijvoorbeeld op dat de overheid bij het huidige beleid pas ver na 2030 de stikstofdoelen haalt, terwijl dat voor sommige soorten en habitats écht te laat is om schade te voorkomen. „Dit maakt dat de staat er rekening mee moet houden dat het bestaande beleid ernstig tekortschiet om de dreigende verdere verslechtering van de habitats op de rode lijst te voorkomen.”

Gouden randje

Greenpeace bracht in de zaak ook een zogeheten subsidiaire vordering naar voren – een minder vergaande eis als de rechter de hoofdinzet te ver vindt gaan. Daarbij zou de staat zich in elk geval aan het eigen doel moeten houden: in 2025 in minstens 40 procent van de natuur geen stikstofoverschot meer. Duidelijk is al dat dit doel niet wordt gehaald, onder meer doordat de natuur op grond van nieuwe wetenschappelijke inzichten nóg stikstofgevoeliger blijkt te zijn dan eerder bekend was.

Maar juist zo’n genuanceerder doel vraagt om maatwerk, concludeert de rechter. En dat is dus onmogelijk in een spoedprocedure. Daarom verwijst hij die discussie door naar de bodemprocedure, waarvan de eerste zitting in november gepland staat.

Greenpeacedirecteur Marieke Vellekoop spreekt in een eerste reactie van „een afwijzing met een gouden randje”. „Het is spijtig dat noodzakelijke maatregelen om de meest kwetsbare natuur te beschermen nu langer op zich zullen laten wachten. Tegelijkertijd erkent de rechter in dit vonnis wel dat het beleid van de overheid om de meest kwetsbare natuur te beschermen ernstig tekortschiet.”

„Rechter erkent in vonnis dat beleid van overheid om meest kwetsbare natuur te beschermen ernstig tekortschiet” - Marieke Vellekoop, directeur Greenpeace