Het kabinet beslist uiteindelijk over de benoeming. Het volgt daarbij in principe de keuze van Provinciale Staten. Wanneer dat gebeurt, is nog niet bekend, aldus een woordvoerder van Binnenlandse Zaken.

Als Borghouts wordt benoemd, is hij de eerste commissaris van de Koningin van GroenLinks-signatuur in Nederland. Hij wordt dan de opvolger van PvdA’er dr. J. A. van Kemenade.

Borghouts was „absoluut verrast” dat Provinciale Staten aan hem de voorkeur gaven. „Ik had hier niet op gerekend, want ik dacht dat het Netelenbos zou worden. Ik heb veel zin om commissaris te worden. Ik heb niet voor niets gesolliciteerd.”

Momenteel is Borghouts de grote regelaar achter de schermen bij het ministerie van Justitie. De commissaris van de Koningin heeft een meer ceremoniële functie, maar Borghouts is van plan om samen met Gedeputeerde Staten en Provinciale Staten te proberen om een eigen inbreng te hebben.

Netelenbos is teleurgesteld, maar respecteert de uitslag van de stemming. Noord-Holland had haar gevraagd te solliciteren, zo blijkt uit de schriftelijke verklaring waarin zij maandag liet weten dat zij zich terugtrekt.

De bewindsvrouw kreeg, nadat haar kandidatuur was uitgelekt van met name Leefbaar Nederland het verwijt dat ze kiezersbedrog pleegde, omdat zij op de zesde plaats staat van de PvdA-kandidatenlijst voor de Tweede-Kamerverkiezingen. In de verklaring zegt Netelenbos dat zij zich niet van die lijst kon terugtrekken, omdat zij Provinciale Staten op geen enkele wijze onder druk wilde zetten. De bewindsvrouw heeft de discussie over haar kandidatuur „zeer betreurd.” „Bij de procedure voor de functie van commissaris behoort immers vertrouwelijkheid in acht te worden genomen.”

Aan de stemming in Provinciale Staten gingen uren van geheime beraadslagingen vooraf. De vertrouwenscommissie was verdeeld. Algemeen werd aangenomen dat de keuze uiteindelijk op Netelenbos zou vallen. Maar het pakte anders uit.

Een rondgang bij statenleden leert dat de vertegenwoordigers van klein-christelijk op Borghouts hebben gestemd. J. Bezemer, statenlid voor de gecombineerde CU/SGP-fractie in de Noord-Hollandse Staten, is ook verrast door de keuze voor Borghouts. „Er heerste toch zoiets van: dat regelen de grote partijen wel even. Maar dat is dus anders uitgepakt.” Hoewel de stemming geheim was, wil Bezemer wel toegeven dat hij ook voor de GroenLinkser Borghouts heeft gekozen. „Ze zijn allebei capabel, maar ik vind het op zich goed dat Borghouts niet zo’n uitgesproken politicus is. Wat het principiële gehalte van beide kandidaten betreft is er niet zo veel verschil.”

Overigens vindt hij dat de nu gevolgde procedure bij de benoeming van een commissaris der Koningin „voor verbetering vatbaar is. Dit is toch een beetje eten van twee walletjes. Wat mij betreft kan het dan beter maar allemaal geheim blijven.”

Ook het klein-christelijke statenlid J. Kruijmer, van de Lijst Kruijmer, heeft op Borghouts gestemd. „Ik vind ze beiden geschikt, maar je moet nu eenmaal een keus maken en dan kom ik uit bij Borghouts. Ik denk dat het uitlekken van allerlei informatie in de pers zeker in het nadeel van mevrouw Netelenbos heeft gewerkt. Bovendien bleek uit de enquête van een krant ook dat ze onder de bevolking niet echt veel steun kreeg.”

Evenals Bezemer ziet Kruijmer voor de minister van Binnenlandse Zaken geen andere optie dan het benoemen van Borghouts. Volgens hem kan de minister de beslissing hooguit doorschuiven naar een ander kabinet. Overigens is dat niet te verwachten, nu minister Netelenbos zich teruggetrokken heeft als kandidaat. Het zal voor de PvdA overigens wel een bittere pil zijn dat deze partij geen enkele commissarispost meer bezet in de randstadprovincies. Volgens de regels hoeft de minister van Binnenlandse Zaken de voordracht van de Staten niet te volgen, al heeft hij wel toegezegd dit te doen als er geen zwaarwegende redenen zijn om van die voordracht af te wijken. Gezien het feit dat het huidige kabinet demissionair is, zal het afwijken van een voordracht van de Staten als een controversieel besluit gezien worden. En dergelijke besluiten moeten dan weer doorgeschoven worden naar een nieuw kabinet.

Fractievoorzitter Rosenmöller van GroenLinks is blij met de keuze van de Staten voor Borghouts, die nu nog secretaris-generaal van het ministerie van Justitie is. PvdA-leider Melkert vindt het voor Netelenbos persoonlijk heel jammer. Maar de keuze van de provincie staat vanzelfsprekend voorop, aldus Melkert. D66-leider De Graaf noemt de uitkomst fantastisch voor Borghouts, maar jammer voor de ambities van Netelenbos.