De kwestie houdt Italië sinds een week in haar greep en heeft al geleid tot de arrestatie van de centrumrechtse gouverneur Giovanni Toti. Mogelijk zijn er gevolgen voor de landelijke politiek en economie.

Toti, die sinds 7 mei huisarrest heeft, begon zijn carrière als journalist bij de tv-zenders van de vorig jaar overleden ex-premier Silvio Berlusconi. In 2014 werd hij voor diens partij Forza Italia in het Europees Parlement gekozen en het jaar daarop won hij de regionale verkiezingen van Ligurië. In zijn negen jaar als regiopresident smeedde hij een hecht verbond met de steenrijke ondernemer Aldo Spinelli, bekend als de ”koning van de haven van Genua”. Volgens de openbare aanklager speelden zij jarenlang onder een hoedje.

Spinelli, die nu ook huisarrest heeft, wordt beschuldigd van corruptie omdat hij verkiezingscampagnes van Toti zou hebben gefinancierd in ruil voor de hernieuwing van zijn concessies voor de haventerminals. Daarbij zou Toti onder meer 74.000 euro in contanten hebben ontvangen. Ook zette de gouverneur zich in voor de privatisering van een vrij strand aan de Ligurische Riviera, waar Spinelli een luxe appartementencomplex wilde neerzetten.

Telefoons afgeven

Bij de besluitvorming over de havenconcessies was tevens een belangrijke rol weggelegd voor de directeur van het Genuese havenbedrijf, die nu in de gevangenis zit. Hij bleek door Spinelli te zijn overladen met rijke geschenken en uitjes naar de casino’s van Monte Carlo en Las Vegas. De tycoon zelf gaf tijdens een verhoor ruiterlijk toe dat hij iedereen financierde die hem van nut kon zijn. Daarbij sprak hij zijn teleurstelling uit over Toti, die zijn beloften niet zou zijn nagekomen.

Het ”systeem Toti” is vorige week publiek domein geworden door de arrestatiebevelen, die in Italië openbaar zijn. Er waren 9000 pagina’s aan bijlagen toegevoegd, die voor het grootste deel bestaan uit transcripties van afgeluisterde telefoongesprekken, waaruit de Italiaanse media naar hartenlust citeren. Hieruit komt een beeld naar voren van zakenlieden, hoge ambtenaren en politici die stonden te dringen om te worden ontvangen op het luxejacht van Spinelli. Daarbij moesten zij op de loopplank wel hun telefoons afgeven.

Uit de telefoontaps kwamen ook andere onregelmatigheden aan het licht. Zo regelde Toti voor de directeur van een supermarktketen een supersnelle goedkeuring voor de bouw van twee nieuwe winkels. In de gezondheidszorg werden de privéklinieken van een sponsor van de gouverneur bevoordeeld. Tijdens de pandemie zou er sprake zijn geweest van zwendel bij een aankoop van mondkapjes en gerommel met bevolkingscijfers om een groter deel van de coronafondsen in de wacht te slepen.

Ook zou Toti de aanleg van een dam buiten de haven van Genua onderhands hebben toegekend aan een bevriende bouwbaron, waarbij de aanneemprijs van 1,3 miljard euro vervolgens stilletjes met 20 procent zou worden verhoogd. Daarmee kan de uitvoering van een van de grootste projecten van het PNRR, het Italiaanse postcovidherstelfonds, op losse schroeven komen te staan.

Vervroegde verkiezingen

Ook de landelijke politiek is door het schandaal van Genua opgeschud. De centrumlinkse oppositie eist het onmiddellijke vertrek van Toti, die daar vooralsnog niet toe bereid is. Maar ook binnen de rechtse coalitie is de steun voor hem niet onverdeeld. De leider van de Lega, Matteo Salvini, betoogt dat Toti mag blijven zolang hij nog niet definitief is veroordeeld (en dat kan in Italië vele jaren duren).

Maar coalitiepartner Fratelli d’Italia, de partij van premier Meloni, acht zijn aftreden onvermijdelijk. Dat zou ook in het belang zijn van FdI: als Toti van het toneel verdwijnt, dan komen er vervroegde verkiezingen in Ligurië en daarbij zou FdI fiks winnen, ten koste van de Lega.

Verscheidene commentatoren maakten al een vergelijking met Schone Handen, de legendarische corruptiezaak van de jaren negentig. Ze komen daarbij tot de wrange conclusie dat er in dertig jaar niet veel is veranderd.