Pater Hoogland is de provinciale overste van de passionisten in Nederland en Noord-Duitsland. Hij is verantwoordelijk voor de verhuizing van de boeken van het passionistenklooster naar het Streekarchief, al heeft hij wel toestemming moeten vragen aan het generalaat (bestuur) van de Congregatie der Passionisten in Rome.

Om wat voor boeken gaat het?

„Het betreft zeven in leer gebonden banden met de volledige Bijbeltekst en commentaar. Het commentaar is van de dominicaan Hugo Cardinalis, die in de dertiende eeuw leefde. Hij geeft in honderden pagina’s commentaren weer van theologen uit de Vroege Kerk, zoals Hiëronymus. De tekst is in het Latijn. De boeken zijn in Neurenberg, Duitsland, gedrukt, in de jaren rond 1495, toen de boekdrukkunst nog maar net uitgevonden was. De bestelling was gedaan door de collatiebroeders, beter bekend als de broeders des gemenen levens, die een klooster hadden in Gouda.”

Wat is er zo speciaal aan deze banden?

„Het bijzondere is dat de eerste letter van elk hoofdstuk voorzien is van een gekleurde versiering, dat er enkele gekleurde platen in de boeken staan en dat de hoofdletters met rood zijn bijgekleurd. Dat hebben de collatiebroeders gedaan.

Kijk, hier in deel 1 staat een afbeelding van de ark, met de engelen erboven. In deel 6, bij het begin van het Markusevangelie, is een mooie kantlijnversiering gemaakt. Die is typerend voor de kunst van de collatiebroeders. Dat geeft deze incunabelen, waarvan de leren banden versleten zijn door het gebruik, een speciale betekenis.”

Hoe zijn de banden in het bezit van de passionisten gekomen?

„Ze zijn tot de overgang van Gouda naar de Opstand in 1573 in het bezit gebleven van de collatiebroeders in Gouda. Toen de protestanten in dat jaar de macht overnamen, werden de kloosters in Gouda opgeheven. De broeders moesten naar elders verhuizen, maar ze mochten hun boeken houden. De laatste broeder overleed in 1630. Toen kwamen de boeken in de Goudse Librije, de stadsbibliotheek van Gouda in de Sint-Janskerk, terecht. In 1645 is met een stempel het stadswapen van Gouda in de boeken aangebracht. Rond het jaar 1668, bij een opschoning van het boekenbestand van de Librije, zijn de boeken verkocht, waarschijnlijk aan een particulier. In 1970 werden ze bij het passionistenklooster te Haastrecht aangeboden. Helaas is toen niet opgeschreven wie de boeken gebracht heeft. Ze zijn opgenomen in onze bibliotheek, terechtgekomen in een kluis en vervolgens veronachtzaamd.”

Waarom zijn ze daar niet gebleven?

„In 2022 werden de boeken herontdekt toen wij, de passionisten, gingen verhuizen naar Oudewater. De congregatie heeft toen besloten de boeken in langdurige bruikleen te geven aan het Streekarchief Midden-Holland te Moordrecht.  De boeken maken, net als andere objecten in het archief, deel uit van het cultuurgoed van deze streek. Ze worden bewaard onder goede condities en zijn toegankelijk voor wetenschappelijk onderzoek. Ik kan me voorstellen dat er onderzoek gedaan wordt naar de mooi versierde initialen of naar de illustraties.”

„Toen ik bijna een ongeluk kreeg, dacht ik eerst aan de boeken en pas daarna aan mezelf” - Mark-Robin Hoogland, pater

Hoe brengt u de incunabelen onder de aandacht?

„Ik weet dat ze uniek zijn. Toen ik bij het overbrengen ervan bijna een ongeluk kreeg, dacht ik eerst aan de banden en pas daarna aan mezelf. Gelukkig liep het net goed af.  We willen de overdracht een bijzonder tintje geven. Daarom overhandig ik de incunabelen vrijdag officieel aan Thierry van Vugt, voorzitter van het Streekarchief Midden-Holland en wethouder in Gouda.”

Pater Mark-Robin Hoogland over zeven bijzondere incunabelen