Dit liveblog wordt gesloten. Volg de laatste ontwikkelingen via Laatste Nieuws.

De VVD-fractie in de Tweede Kamer heeft ook unaniem ingestemd met het rechtse kabinet waar partijleider Dilan Yeşilgöz een akkoord over heeft bereikt met PVV, NSC en BBB. Dat zegt Yeşilgöz na afloop van een uren durend fractieberaad in het Johan de Witthuis in Den Haag. Er zijn wel enkele “tekstuele dingetjes” die de fractie graag nog wil laten aanpassen.

De liberalen zijn als laatste klaar met hun oordeel over het onderhandelaarsakkoord. De fracties waren rond 17.00 uur begonnen aan hun fractieoverleg. De PVV was als eerste klaar, na ongeveer 2,5 uur overleg. Daarna volgde BBB en kort daarop NSC. De VVD begon iets later en deed er uiteindelijk meer dan zes uur over.

De VVD was sinds 2010 steeds de grootste partij in de Kamer, maar verloor die koppositie bij de verkiezingen op 22 november aan de PVV. Waar de liberalen samenwerking met de partij van Geert Wilders jarenlang uitsloten, zette Yeşilgöz de deur daarvoor al tijdens de campagne op een kier. Hoewel zij aanvankelijk slechts een gedoogrol zag voor de VVD, doet de partij nu toch volwaardig mee.

De presentatie van het definitieve coalitieakkoord is verschoven naar morgen, laat de woordvoerder van de informateurs Van Zwol en Dijkgraaf aan de NOS weten. Eerder op de dag lieten de informateurs nog weten dat ze hun eindverslag, inclusief het akkoord tussen de vier partijen, vóór middernacht naar de Tweede Kamer wilden sturen.

GroenLinks-PvdA-fractievoorzitter Frans Timmermans maakt zich grote zorgen over het akkoord op hoofdlijnen tussen PVV, VVD, NSC en BBB. “Nou, ik ben er niet blij van, moet ik eerlijk zeggen. Voor het eerst in de Nederlandse parlementaire geschiedenis komt radicaal-rechts in het centrum van de macht te staan. Dat is nogal wat. We krijgen dus echt een PVV-kabinet. Dat is historisch en dat bedoel ik niet in een positieve zin.”

Timmermans zei dat een rechts kabinet de verdeeldheid in Nederland “alleen maar zal aanjagen”. “Daar waar dat gebeurd is in andere landen loopt dat niet goed af”, waarschuwde hij.

Timmermans zegt dat het PVV-leider Geert Wilders te doen is om in het centrum van de macht te komen. “Dat wordt nu mogelijk gemaakt door Yesilgöz en Omtzigt”, zegt hij over de samenwerking tussen de VVD en de NSC. De voorman van GroenLinks-PvdA vroeg zich verder af of de kiezers van NSC en VVD deze uitkomst wel willen.

De linkse oppositieleider zei het akkoord “heel rustig te bestuderen zodra we het hebben”. “Natuurlijk zitten er ook goede dingen in als we het over concrete maatregelen hebben”, wilde hij al wel loslaten. “Natuurlijk lekt eerst het zoet en het zuur komt altijd later.”

Over een eventueel premierschap van PvdA-lid Ronald Plasterk wilde Timmermans nog geen uitspraken doen, ook niet of Plasterk eventueel geen lid meer zou mogen blijven van de partij als hij premier wordt van een aanstaand kabinet. “Als het zover is, krijgt u echt wel een reactie.”

Het beoogde nieuwe kabinet wil dat het eigen risico in de zorg wordt gehalveerd en dat 130 kilometer per uur mag worden gereden op de snelweg. Ook moet de NPO 100 miljoen euro inleveren en wordt de al aangenomen spreidingswet voor de opvang van asielzoekers niet uitgevoerd. Ingewijden bevestigen berichtgeving hierover van diverse media.

Verder wil het nieuwe kabinet aan de NAVO-norm voldoen, maar de vier coalitiepartijen willen de begroting van het ministerie van Defensie niet nog verder verhogen. Dat betekent dat 2 procent van het bruto nationaal inkomen zal worden uitgegeven aan de krijgsmacht.

Deze punten staan in het onderhandelaarsakkoord dat de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB eerder woensdag afspraken. De fracties van PVV, NSC en BBB hebben hun fiat al gegeven aan de afspraken, op enkele kleine puntjes na. Daarover gaan ze later woensdagavond nog in gesprek met de twee informateurs.

Die moeten voor middernacht hun eindverslag inleveren bij de Tweede Kamer. Of daar ook het definitieve akkoord bij zal zitten is nog niet duidelijk.

De Tweede Kamerfractie van NSC stemt unaniem in met het akkoord op hoofdlijnen dat partijleider Pieter Omtzigt heeft gesloten met PVV, VVD en BBB over een nieuw kabinet. Dat meldt Omtzigt na afloop van een fractievergadering waarin hij de plannen heeft toegelicht. Er zijn volgens hem nog wel enkele kleine puntjes die mogelijk anders kunnen worden geformuleerd.

NSC kwam bij de verkiezingen op 22 november als nieuwkomer met twintig zetels in de Tweede Kamer. De partij wierp aanvankelijk grote principiële bezwaren op tegen samenwerking met de PVV, omdat die partij het niet zo nauw zou nemen met de rechtsstaat. Maar nadat daar harde afspraken over op papier waren gezet, schoof Omtzigt toch aan bij de onderhandelingen.

De fractie van BBB in de Tweede Kamer heeft ingestemd met het akkoord dat partijleider Caroline van der Plas en haar medeonderhandelaars hebben gesloten met PVV, VVD en NSC over de vorming van een rechts kabinet. Dat meldde Van der Plas na afloop van een urenlang fractieberaad. Er zijn wel een paar punten die ze nog willen bespreken met de informateurs, maar dat zijn kleine zaken, zegt ze.

Het akkoord op hoofdlijnen „telt min of meer als witte rook”, aldus de BBB-voorvrouw. „Dat klinkt allemaal heel cryptisch. Kijk, ik ga op een paar punten het kabinet niet laten klappen. Dat zou echt gewoon te zot voor woorden zijn.” Van der Plas zei dat de fractie „heel blij en trots is op dit akkoord”. „Er zit heel veel BBB-geluid in. We hebben zeker dingen binnengehaald, maar wat dat is gaan jullie in het akkoord lezen.”

Wel meldde ze dat beleidsmedewerkers veel vragen hadden, en dat er veel is uitgelegd. „Beleidsmedewerkers zijn superpositief. Dit gaat ook hun werk worden straks”, zei Van der Plas. Ook zei ze dat er „lekker patat en friet gegeten is”, en niet „alleen maar vergaderd”. Over een eventuele nieuwe premier wilde ze niets kwijt.

Van de vier coalitiepartijen heeft BBB met zeven zetels veruit de kleinste fractie. De partij heeft sinds de verkiezingen op 22 november steeds gezegd graag te willen toetreden tot een kabinet van de vier partijen die woensdag na bijna een halfjaar praten een onderhandelaarsakkoord bereikten.

De Europese groenen, waar onder andere GroenLinks bij hoort, zijn verontwaardigd over het „uiterst rechtse” nieuwe Nederlandse kabinet waaraan de laatste hand wordt gelegd. De Europese liberalen, met de VVD, en de christendemocraten, waar NSC en BBB bij willen aansluiten, zouden op schokkende wijze „liberale en democratische waarden verraden”.

Een nieuwe regering onder leiding van de PVV is „heel slecht nieuws voor vrijheid en democratie in Nederland en Europa”, zegt Terry Reintke, een van de twee boegbeelden van de groenen voor de Europese verkiezingen in juni. De PVV heeft volgens de groenen-lijsttrekker niet alleen „een palmares vol vreemdelingenhaat” en „extreem anti-Europeanisme”, de partij „juicht ook voor potentaten als Poetin, Orbán en Trump”, stelt Reintke.

De Europese groenen zien met afgrijzen toe hoe radicaal-rechts in steeds meer EU-landen aan de macht komt, vaak met hulp van centrumrechtse partijen. Samen met de sociaaldemocraten proberen zij de christendemocraten en liberalen te laten beloven dat zij na de verkiezingen in juni op EU-niveau niet met uiterst rechts gaan samenwerken.

De Tweede Kamerleden van de PVV hebben unaniem ingestemd met de voorwaarden waaronder hun leider Geert Wilders een kabinet wil vormen met VVD, NSC en BBB. Zij staan achter het onderhandelaarsakkoord dat hij met deze partijen sloot, zo maakte Wilders bekend nadat hij de afspraken met hen had doorgenomen. Wilders sprak van „een blije fractie”.

De PVV’ers zijn er als eerste uit van de vier formerende partijen. De fracties van VVD, NSC en BBB zijn het onderhandelaarsakkoord van hun partijleiders nog aan het bespreken.

Over de inhoud van het akkoord wil Wilders pas iets zeggen als het echt definitief is. Hij denkt wel „dat veel Nederlanders daar een hele hoop PVV in herkennen”. Verder is hij „beretrots” op de PVV omdat die de grootste regeringspartij is geworden en echt in het landsbestuur terechtkomt, waar “we voor onze kiezers een hele hoop kunnen betekenen”.

Wilders beaamde dat het lang heeft geduurd, maar dat het hem een „geweldig gevoel” geeft dat het is gelukt met de drie andere partijen. Hij benadrukte dat er pas een echt akkoord is als de andere partijen er ook uit zijn. Volgens hem heeft de PVV compromissen moeten sluiten, maar is er toch sprake van een hoog PVV-gehalte. “We hebben natuurlijk ook dingen in moeten leveren. Het is niet alleen maar een feest.” Zo werkt een democratie, zegt hij, „en het is gewoon geweldig om daar onderdeel van uit te maken”.

Wilders vindt dat „we het wel moeten waarmaken. En ik denk dat we dat ook kunnen. En dat we dat ook willen. Je gaat ervan uit dat als je aan zo’n avontuur begint, je ook met elkaar de rit uitziet. We zullen zien of dat lukt.”

De PVV werd bij de verkiezingen op 22 november met 37 zetels veruit de grootste partij. Toch zal Wilders als enige lid van de PVV niet de nieuwe minister-president worden. Afgesproken is dat de partijleiders alle vier in de Tweede Kamer blijven, en dat het kabinet meer op afstand zal komen te staan van de Kamerfracties.

Wie wel premier wordt, heeft Wilders nog niet onthuld. Na afloop van de fractievergadering herhaalde hij dat ze hier „later over praten”. De meeste signalen wijzen op Ronald Plasterk, die eerder verkenner en informateur was.

Het is nog niet duidelijk of het akkoord van PVV, VVD, NSC en BBB woensdagavond nog naar de Tweede Kamer gaat. Wel zeker is dat de twee informateurs hun eindverslag voor middernacht aanbieden aan Tweede Kamervoorzitter Martin Bosma. Dan verloopt de deadline zoals die eerder was afgesproken met de Kamer.

Of het akkoord hier meteen bij zit, hangt af van de goedkeuring die de fracties van de formerende partijen eraan moeten geven. De vier fracties zijn vanaf ongeveer 17 uur bijeen om los van elkaar het akkoord te bespreken, maar niemand weet hoelang het duurt voordat ze eruit zijn. De fracties willen dit zorgvuldig doornemen, geven ze aan.

Na hun vergaderingen gaan de partijleiders nogmaals bij informateurs Richard van Zwol en Elbert Dijkgraaf langs voor de finale klap erop of om mogelijk nog wijzigingen te bespreken en door te voeren.

Gebruikelijk is dat een definitief akkoord wordt overhandigd aan de Tweede Kamervoorzitter, met een korte presentatie. Of dit nog woensdagavond gebeurt, is onbekend. Bosma gaat er volgens zijn woordvoerder wel van uit dat het laat wordt. Zodra Bosma de stukken krijgt, gaan ze ook meteen naar de Tweede Kamer, hoe laat dat ook is.

Het akkoord telt 25 pagina’s en heeft een financiële paragraaf.

Precies 175 dagen na de Tweede Kamerverkiezingen hebben PVV, VVD, NSC en BBB een akkoord bereikt over een nieuw kabinet. Tot op het laatste moment is het spannend of de partijen er uitkomen. Het akkoord is pas definitief als de vier fracties het eens zijn met het onderhandelaarsakkoord. Twee verkenners en vier informateurs in drie informatierondes waren nodig om dit resultaat te bereiken.

Lees ook

Na 175 dagen zijn rechtse partijen het eens over nieuw kabinet

De partijleiders wilden niet zeggen waarom ze woensdag meer tijd nodig hadden. Over de inhoud van het akkoord lieten ze ook niets los. Dat kan pas als een definitief akkoord is gesloten, zei Wilders. Nadat de fracties van PVV, VVD, NSC en BBB het onderhandelaarsakkoord hebben besproken, komen de partijleiders weer bij elkaar. Dan zullen ze eventuele aanpassingen bespreken, als die zijn voorgesteld door de fracties. Na overeenstemming hierover sluiten de partijen een definitief akkoord, dat de informateurs vervolgens naar de Tweede Kamer sturen.

NSC-leider Pieter Omtzigt is blij dat er een onderhandelaarsakkoord ligt. Hij vindt het niet vreemd dat de gesprekken woensdag toch langer duurden dan verwacht. „Nou, dat is volgens mij de story van deze kabinetsformatie, dat elke fase net weer een uurtje langer duurt dan we denken”, zei de partijleider. Hij sprak van een „evenwichtig akkoord”.

Volgens hem heeft NSC woensdag geen nieuwe voorstellen op tafel gelegd. Over een stuk of zeven punten moest volgens Omtzigt de knoop worden doorgehakt door de vier partijleiders. „En dat hebben we vandaag gedaan.” Dat zegt volgens hem ook niets over eventueel onderling wantrouwen. „We komen er gewoon netjes uit. Dit hoort bij de politiek.”

Woensdag is een premierskandidaat voorgesteld, maar Omtzigt wilde niet zeggen wie dat is en wat hij van de kandidaat vindt,

Er zijn „belangrijke laatste stappen gezet” voor het onderhandelaarsakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB. Dat zegt VVD-leider Dilan Yeşilgöz, die „nu eerst naar de fractie gaat om het door te nemen, en dan gaan we het goed wegen”. De VVD-leider verwacht dat de fractie nog tot in de avond bezig is met het lezen van het akkoord.

Ze noemde de sfeer tijdens de onderhandelingen goed. Over de duur van het laatste overleg zei Yesilgöz dat het „heel belangrijk” was om de tijd te nemen: „Je zet toch de kaders voor een toekomstige regering. Dus dan moet je ook de tijd nemen die daarvoor nodig is.”

De fracties van de vier partijen moeten nog instemmen met het hoofdlijnenakkoord. „Bij de VVD duurt het altijd ook wel lang. Dus er wordt eten besteld, we gaan het eerst goed lezen met elkaar”, aldus Yesilgöz.

Het onderhandelaarsakkoord tussen PVV, VVD, NSC en BBB is „heel mooi voor Nederland”, zegt BBB-leider Caroline van der Plas. „Dus ik feliciteer het land ook bij dezen.”

Van der Plas gaat de inhoud van het akkoord nu voorleggen aan haar fractie. „Ik ga ervanuit dat als ze bij de BBB op de lijst staan, ze ook met onze punten meegaan. En we hebben natuurlijk andere punten, die gaan we bespreken.” Pas als de vier fracties akkoord gaan dan is er een definitief akkoord, dat naar de Tweede Kamer gaat.

De finale van de onderhandelingen duurde woensdag langer dan verwacht, maar daar wilde de BBB-leider niet op ingaan. „Het duurt zolang het duurt.”

Bijna zes maanden na de verkiezingen zijn PVV, VVD, NSC en BBB het eens geworden over de vorming van een nieuw, rechts kabinet. „We hebben een onderhandelaarsakkoord”, zei PVV-leider Geert Wilders woensdag nadat de vier partijleiders de laatste hobbels hadden opgelost.

Hun fracties moeten nog met het hoofdlijnenakkoord instemmen. Dat lijkt bij PVV en BBB geen probleem, meer discussie wordt verwacht bij VVD en NSC. Over de vraag wie premier moet worden, gaan de partijen het later nog eens hebben, zei Wilders.

De onderhandelende partijen hebben vorige week maandag de eindsprint ingezet in de formatie. Met uitzondering van donderdag (Hemelvaart) en zondag hebben zij sindsdien lange dagen onderhandeld, de laatste dagen tot in de late avond of nacht. Vooral de financiële puzzel was volgens de informateurs moeilijk om te leggen.

In de nacht van dinsdag op woensdag zei PVV-leider Geert Wilders dat de formatiegesprekken niet meer fout konden gaan. Woensdag kwamen de partijen weer bij elkaar om de „puntjes op de i” te zetten. Die afrondende gesprekken duurden langer dan verwacht. NSC had oorspronkelijk om 13.00 uur een fractieoverleg ingepland om het akkoord te bespreken. Maar de partijen meldden pas tegen 16.30 uur dat ze eruit waren.

Als het woensdag lukt om het definitief eens te worden over de vorming van een kabinet met de PVV is dat een „historische dag”, zei Geert Wilders kort voor nieuw overleg met de informateurs. Volgens hem moeten alleen nog de puntjes op de i worden gezet.

PVV, VVD, NSC en BBB werden het rond middernacht eens over de financiën. Dat was een groot struikelblok. Alle partijleiders toonden zich daarna positief over een akkoord. Als het lukt ligt er een „mooi resultaat”, zei Wilders.

Hij wilde nog niet ingaan op de vraag wie premier wordt van het ‘programkabinet’. De naam van oud-minister Ronald Plasterk zingt veel rond. „We zullen het allemaal zien”, wilde de PVV-voorman alleen kwijt.

Pieter Omtzigt (NSC) wilde voor aanvang van de gesprekken niet bevestigen of Ronald Plasterk inderdaad de beoogde premierskandidaat is, zoals RTL dinsdag als eerste meldde op basis van anonieme bronnen. „Ik heb het formeel nog niet gehoord”, zei hij. „Nou heb ik wel een heel klein vermoeden na al jullie uitzendingen, maar we gaan het binnen horen.”

BBB-leider Caroline van der Plas prees de opstelling van de PVV-leider. „Ik vind dat iemand die zich zo professioneel heeft opgesteld zoals Geert Wilders heeft gedaan tijdens de hele formatie, (…) dat je daar credits aan mag geven.”

In het openbaar liepen de spanningen meermaals op omdat Wilders zijn gesprekspartners via het sociaal medium X de maat nam. „Hier binnen, wat wij hebben gedaan, aan tafel, daar gaat het om”, vindt Van der Plas evenwel.

Als de vier partijen een akkoord bereiken moet het aan de fracties worden voorgelegd. Daarna komen de vier partijleiders en de informateurs nog een keer samen en daarna wordt het eindverslag aangeboden aan de voorzitter van de Tweede Kamer.

Nieuws in beeld

Pieter Omtzigt (NSC) na afloop van de formatiegesprekken. Beeld ANP, Robin van Lonkhuijsen

De formatiefase zal langer duren dan gebruikelijk, verwacht NSC-leider Pieter Omtzigt. Dit komt onder meer doordat de formateur niet heeft deelgenomen aan de onderhandelingen voor een nieuw kabinet, zei Omtzigt na afloop van een lange dag van besprekingen.

Eerder in de informatie hebben de partijleiders van PVV, VVD, NSC en BBB afgesproken niet in het nieuwe kabinet te gaan zitten, maar in de Tweede Kamer te blijven. Gebruikelijk is dat de leider van de grootste partij, in dit geval Geert Wilders, de formateur en vervolgens premier wordt. Dat gaat niet gebeuren.

„Het is natuurlijk heel raar dat Nederland op 22 november gestemd heeft en morgen hoort wie de premierskandidaat is”, zei Omtzigt. „Dat is een hele bijzondere volgorde voor een democratie.” Omtzigt weet nog niet wie Wilders op het oog heeft als premier, maar noemt die persoon wel „cruciaal” voor het slagen van een nieuw kabinet.

Het is woensdag nog aan de NSC-fractie om te bepalen of de partij ook bewindspersonen aan het kabinet levert, aldus Omtzigt. Hij noemde het „niet uitgesloten” dat enkele fractieleden in het kabinet stappen en suggereerde dat hij dat voorstel ook aan zijn fractie zou doen.

De NSC-leider deelt de mening van Geert Wilders (PVV) dat de kans klein is dat de kabinetsformatie op dit punt in het proces nog stukloopt. „We zijn eigenlijk wat laat aan de financiële plaat begonnen”, blikt Omtzigt terug. „Dat is er een aantal keren heen en weer gegaan.”

PVV-leider Geert Wilders is optimistisch over de vorming van een nieuw kabinet met VVD, NSC en BBB. Een uur na middernacht liet hij weten dat de vier partijen nog wel even nodig hebben om de besprekingen af te ronden. Dat gebeurt woensdagochtend. „Ik hoop dat het goed komt, ik denk dat het goed komt, ik zie het niet meer fout gaan.”

Volgens Wilders is er dinsdag niet gesproken over een premierskandidaat. De vier partijen zijn dinsdagochtend om 08.45 uur begonnen met de onderhandelingen. Even na 01.00 uur dinsdagnacht kwam Wilders als eerste naar buiten.

VVD-leider Dilan Yeşilgöz was na afloop ook optimistisch. „Ik denk dat we eruit zijn.” Volgens haar moet woensdag over een aantal punten nog verder worden gesproken, zonder te zeggen welke dat zijn. „Het was een goede dag en we hebben knopen doorgehakt.”

BBB-voorvrouw Caroline van der Plas zei „ḧeel erg blij” te zijn dat er, bijna, een akkoord ligt. Er moeten volgens haar alleen nog puntjes op de i worden gezet. Ook NSC-leider Pieter Omtzigt zei na afloop dat de vier partijen „op een haar na een akkoord hebben.”

Om 10.00 uur onderhandelen de vier partijen verder.

De kans op een kabinet van PVV, VVD, NSC en BBB is gestegen, maar „nog geen 100 procent”, zei informateur Elbert Dijkgraaf na afloop van de onderhandelingen, ruim na middernacht. „Lang en intensief”, zo omschreef informateur Richard van Zwol de onderhandelingsdag, die dinsdag om 08.45 uur begon.

Woensdag wordt nog een belangrijke dag. Dan wordt formeel pas voor het eerst gesproken over de beoogde premier. Van Zwol verwacht niet dat dat tot problemen zal leiden, „maar natuurlijk is het een belangrijk gesprek”.

De naam van voormalig informateur Ronald Plasterk (PvdA) zingt rond als premierskandidaat. Dijkgraaf zei nadrukkelijk dat het „uitgesloten” is dat hij of Van Zwol premierskandidaat wordt.

Welkom in dit liveblog. Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen rond de kabinetsformatie.