De Emma Boulevard ligt er vredig en vooral ook stil bij. Nog geen strandgangers te zien, parkeerruimte genoeg dus. Aan de overzijde een skyline volgepakt met industrie en loskranen; fascinerend, ook een beetje deprimerend. Enorme containerschepen zoeken de weg naar zee, ferry’s zuigen gulzig vrachtauto’s en passagiers naar binnen. Een groepje uit brons gegoten kinderen met koffertjes en gespannen gezichten verbeeldt de transporten van Joodse kinderen uit vooral Oost-Europa naar Engeland. Het preludium van de oorlog.

Achter de boulevard liggen de twee koepels van het Fort aan den Hoek van Holland. Uit elke koepel steken twee kanonslopen. Een stukje Atlantikwall, de verdedigingslinie die de Duitsers tussen 1942 en 1945 bouwden langs de West-Europese kust. Elke landing van geallieerden leek hiermee bezworen. Het fort is al rond 1885 gebouwd, maar het werd door de Duitsers opgenomen in het geheel van de kustverdediging.

De eerste fietsetappe is van korte duur. Achter het radarstation, aan de pier, ligt het Atlantikwall-Museum, een oude bunker die de Waterweg moest ‘schoonhouden’. De vrijwilligers hier willen alleen op zondag in de benen komen. De deur blijft dus dicht voor ons.

De routebeschrijving toont zich hier verraderlijk. De bedoeling is dat je knooppunten volgt. De kaart leert dat je een omtrekkende beweging moet maken, langs de pier en het strand. En daar mag je je alleen te voet verplaatsen. We zijn gewaarschuwd; er komen meer van dit soort momenten.

Ter hoogte van het Vinetaduin –we zitten inmiddels weer op ons ros– bouwden de Duitsers rond een bestaande kustbatterij een manschappenbunker en een hospitaalbunker. Iets verderop staat de radartoren, nu omgebouwd tot restaurant De Zeetoren.

Bij het Arendsduin, waar bunkers nu dienen als stevig fundament van enkele huizen, moet weer een strategisch ommetje worden gemaakt. Een sluiproute dwars door de Intratuin van ’s-Gravenzande leidt, via theetuin en terras, naar nog een manschappenbunker.

Langs de Nederlandse kust werden 250.000 mensen geëvacueerd om ruimte te maken voor de bunkers en om pottenkijkers te weren. Zo verdwenen hele dorpen, zoals bijvoorbeeld Ter Heijde. Alleen de kerk bleef staan. Via Naaldwijk, door het kassenlandschap naar Dijckerwaal en de Oranjesluis, gaat het naar het Staelduinse Bos, vanwaaruit V2-raketten werden afgevuurd. De bunkers hier worden nog bewoond; vleermuizen benutten hun eigen radarsystemen.