Vooral voor PVV-leider Geert Wilders moet het een bittere pil zijn dat asielafspraken aan de formatietafel niet zonder slag of stoot tot stand komen. Zijn PVV pleitte in haar verkiezingsprogramma voor een ‘algehele asielstop’. Zo’n stop is echter strijdig met verdragen waar Nederland aan vast zit; het VN-Vluchtelingenverdrag en het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens. Die verdragen verplichten Nederland tot het aanbieden van asiel.

Niet voor niets pleiten PVV en BBB in hun verkiezingsprogramma dan ook voor opt-outs op die verdragen. Met een opt-out kan een land uit een verdrag stappen om daarmee een impasse in het asielbeleid te vermijden. Echter, zo’n actie kan alleen worden bedongen bij verdragsonderhandelingen, maar die lopen op dit moment niet.

Oorlog

Een snellere optie om onder de bepalingen van de verdragen uit te komen, werd naar verluidt dinsdag besproken. Bronnen meldden dat partijen nadachten over het uitroepen van een noodsituatie. Hiermee zouden er tijdelijk verregaande maatregelen kunnen worden genomen, zoals het invoeren van een tijdelijke asielstop.

Maar dan moet er wel echt sprake zijn van een noodsituatie, bijvoorbeeld een oorlog, schreef staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) al in 2022 aan de Kamer. Niet alleen is het de vraag of er überhaupt een noodsituatie kan worden afgekondigd, ook is onduidelijk of zo’n situatie ruimte biedt voor een tijdelijke asielstop. In zijn brief wees Van der Burg er namelijk ook op dat het bij het uitroepen van een oorlogs- of noodsituatie niet is toegestaan asielmigranten buiten de deur te houden. Het Europees Hof van Justitie bepaalde dat medio 2022 in een arrest.

Printje

Het nieuws dat PVV, VVD, NSC en BBB zich zouden beraden op de optie een asielcrisis uit te roepen om zo te proberen een tijdelijke asielstop in te voeren, leidde in de Tweede Kamer tot schampere opmerkingen.  „Nemen jullie een printje mee van de gemeenschappelijke basislijn”, hoonde Marijke Podt (D66). Het Kamerlid doelde daarmee op de afspraken die PVV, VVD, NSC en BBB in een eerdere fase maakten om zich te houden aan wetten en verdragen en rechterlijke uitspraken uit te voeren en na te leven.

Vooral NSC en VVD zullen zich niet snel willen wagen aan maatregelen die strijdig zijn met Europese en Internationale wet- en regelgeving. De partijen stellen zich hierin anders op dan de PVV. In een poging de onenigheid zo lang mogelijk aan het zicht te onttrekken, werd vorige week op last van de PVV een Kamerdebat over het toekomstig asielbeleid geannuleerd.

Willen de vier partijen dus echt wat doen aan asielmigratie, dan zal binnen de kaders van de wet moeten worden gezocht naar ingrepen. Gedacht zou kunnen worden aan de maatregelen die het kabinet-Rutte IV in de zomer van 2023 op tafel had liggen; het invoeren van het tweestatusstelsel en het beperken van gezinshereniging.

Migratiedeals

Dat maatregelenpakket vond de VVD in juli echter nog te licht, dus vermoedelijk zet die partij, evenals de PVV, in op meer. Gedacht kan worden aan zogenoemde migratiedeals. De Britse regering heeft onlangs zo’n deal met Rwanda door het parlement geloodst. Het bilaterale partnerschap met Rwanda moet ertoe leiden dat illegale asielmigranten op het vliegtuig kunnen worden gezet naar het Afrikaanse land, om daar hun asielprocedure te doorlopen. 
 
Kan Nederland dat ook? Ja, maar mochten de onderhandelende partijen hiervoor opteren dan vereist dat „een aanpassing van de EU-wetgeving”, schreef de Adviesraad voor Migratie enkele dagen geleden in een positionpaper . Ook moeten de landen waar de asielzoekers hun procedure dan moeten doorlopen voldoen „aan alle internationale verdragen en verplichtingen waaraan EU-lidstaten gebonden zijn”, schreef de Adviesraad. Of dat van Rwanda kan worden gezegd, is nog de vraag.

Verkiezingen

Medio december merkte een groep juristen in het Nederlandse Juristenblad al op dat er in „Nederland weinig marges zijn om een eigen nationaal migratiebeleid te voeren”. De experts stelden: „Asielmigratie wordt vrijwel geheel door Europese regelgeving bepaald”.

Eist de PVV-leider aan de formatietafel toch een paardenmiddel dat juridisch niet steekhoudend is, zoals een asielstop, dan is het de vraag of VVD en NSC daarin mee zullen gaan. Ook de speculaties over Wilders’ intenties zullen dan weer aanzwellen: probeert hij daadwerkelijk aan te sturen op een akkoord, of maakt hij zich op voor nieuwe verkiezingen?

„Nederland heeft weinig marges om een eigen nationaal migratiebeleid te voeren” - Adviesraad Migratie