Wie voor de Dorpskerk staat, heeft een prachtig gezicht op het polderland met de negentien wereldberoemde molens van Kinderdijk. Ook op deze dag zijn vanaf de dijk de toeristen te zien.

De bouwstijl van het bedehuis is die van De Stijl, een Nederlandse socialistische kunstbeweging die onder meer bekendstaat om de toepassing van horizontale en verticale lijnen en rechthoekige vlakken. Daarvan is het een en ander in de kerk terug te zien, zegt Koos Stam, ouderling-kerkrentmeester van de hervormde gemeente Kinderdijk-Middelweg.

Stam wijst op de verticale lijnen van het metselwerk van de toren, de rechthoekige vlakken van een trapleuning in een gang en de glas-in-loodramen in de kerkzaal. „Typerend is ook de dakconstructie”, legt hij uit. „Er zijn geen trekstangen aangebracht om de muren bij elkaar te houden, maar hoge dakspanten, zodat je zicht hebt op de binnenkant van het dak. De kerk is een rijksmonument.”

„Cultureel barbarisme” noemt Stam het dat er tijdens een verbouwing in 1967 verschillende belangrijke elementen uit het interieur verwijderd zijn en vervangen door andere: onder andere het orgel, de banken, de preekstoel en de kleurstelling van de wanden. „Dat zou nu niet meer gebeuren”, stelt hij vast. Hij voegt eraan toe dat het Van Dam-orgel uit Gorredijk „een juweeltje” is.

Scheepswerven

De kerkrentmeester noemt het „bijzonder” dat de kerk er gekomen is. „De inwoners van Kinderdijk gingen ruim een eeuw geleden naar de kerk in Nieuw-Lekkerland, ongeveer 5 kilometer lopen. Er kwamen steeds meer kerkgangers, vooral door de komst van de scheepswerven die arbeiders aantrokken. Leendert Pot uit een bekend scheepsbouwersgeslacht bepaalde in zijn testament dat er uit zijn nalatenschap een kerk op een bepaald stuk grond gebouwd zou worden.” Stam toont het bord bij de zijingang dat herinnert aan de (ouders van de) schenker.

Hij zegt dat Leendert Pot had bepaald dat het ontwerp tot stand zou komen door een prijsvraag. „Dat is gebeurd. Er waren drie inschrijvingen. Men heeft gekozen voor het ontwerp van Jan Wils, een vertegenwoordiger van De Stijl. De kerk is in 1924 in gebruik genomen. Het is mogelijk het enige kerkgebouw in Nederland dat in deze bouwstijl is gebouwd.”

Stam vindt het ook „bijzonder” dat de kerk er nog staat. „In de jaren 1970 zou het kerkgebouw afgebroken worden in verband met de komende dijkverzwaring, tegelijk met veel woningen. Uiteindelijk mocht de kerk blijven staan, maar veel inwoners van Kinderdijk moesten wel verkassen. Ze vonden een nieuwe woning in Nieuw-Lekkerland –Middelweg–, waar om die reden vanuit deze gemeente een nieuwe kerk gebouwd werd: Rehoboth. De hervormde gemeente Kinderwijk-Middelweg beschikt over twee kerkgebouwen.”

De bouw van de nieuwe kerk betekende een terugloop van het aantal kerkgangers. Stam: „De bloeitijd van de Dorpskerk was in de jaren 1960, toen alle 300 plaatsen bezet waren. Na de komst van de Rehobothkerk werd het aantal kerkgangers minder. Het bedraagt nu 50 tot 100 tijdens de zondagmorgendienst, tegen 600 in de Rehobothkerk.”

Toeristen

Toch eindigt Stam niet in mineur. „Er is een grote betrokkenheid van de leden, die onder andere blijkt uit de collecteopbrengsten. Er komen maar weinig kerkenraadsleden uit Kinderdijk, maar door de verbinding met Rehoboth functioneert de kerkenraad toch goed.”

Hij moet er niet aan denken dat er in Kinderdijk geen kerkgebouw meer zou staan. „Als de kerk dicht zou gaan, zouden de kerkgangers uit het dorp óf naar Nieuw-Lekkerland óf naar Alblasserdam gaan. Dat zou betekenen dat de kerkelijke dorpsgemeenschap uit elkaar zou vallen. Bovendien komen hier dagelijks toeristen voor de molens langs die de kerk kunnen zien. De kerk is er onverwacht gekomen, door de nalatenschap van Leendert Pot. Laten we hopen dat het Evangelie van Jezus Christus nog lang in deze kerk verkondigd mag worden.”

„Dit is mogelijk het enige kerkgebouw in Nederland dat in bouwstijl De Stijl is gebouwd” - Koos Stam, ouderling-kerkrentmeester hervormde gemeente Kinderdijk-Middelweg

Nieuws in beeld

De kansel. beeld RD, Anton Dommerholt

Het interieur, met het Van Dam-orgel. beeld RD, Anton Dommerholt

Het Van Dam-orgel. beeld RD, Anton Dommerholt

”Deze kerk is gebouwd in den jare 1923”. beeld RD, Anton Dommerholt

Ingang van de kerk. beeld RD, Anton Dommerholt

Gezicht op de molens van Kinderdijk, vanaf de Dorpskerk in Kinderdijk, die in 1924 –honderd jaar geleden– in gebruik werd genomen.

Ook in de doopvont zijn de namen Jan Pot en zijn vrouw Johanna Cornelia van der Wiel te lezen. beeld Jan van Reenen

De Dorpskerk in Kinderdijk -gebouwd in De Stijl- bestaat in 2024 100 jaar. beeld Jan van Reenen