Naast de grote kerkgeschiedenis waarin het gaat over de weg van de christelijke kerk door de eeuwen heen, kennen we ook de zogenoemde kleine kerkgeschiedenis. Daarin komt de historie van plaatselijke kerkgenootschappen voor het voetlicht. Ik wil graag een pleidooi voeren om in eigen dorp of stad na te gaan hoe de Heere door de eeuwen heen gewerkt heeft. Dat geeft altijd weer oorzaak tot verwondering, verootmoediging en dankbaarheid.

Persoonlijk werd ik hierbij bepaald doordat ik als oud-Katwijker mocht voorgaan in een van de herdenkingsdiensten die onlangs zijn gehouden ter gelegenheid van ”100 jaar weer Oude Kerk”. Het karakteristieke bedehuis aan de Katwijkse boulevard is veel ouder dan 100 jaar, maar het is dit jaar een eeuw geleden dat het weer in gebruik genomen werd voor de eredienst, nadat het aan het eind van de negentiende en het begin van de twintigste eeuw decennialang als rederijschuur had dienstgedaan en zelfs met afbraak werd bedreigd. Dankbaar kwam de gemeente samen, waarbij verscheidene kerkgangers zich voor de gelegenheid in de traditionele klederdracht hadden gehuld en de liturgie nauw aansloot bij die van een eeuw geleden.

In het mooie herdenkingsboek ”Oude Kerk 100 jaar weer kerk” schreef ik de volgende wens: „Dat leden van afgescheiden kerken, zeker ook de hersteld hervormden die helaas en ongetwijfeld tot hun verdriet sinds 2004 niet meer in de Oude Kerk samenkomen, deze ”moederkerk” niet uit het oog verliezen en zich er welkom mogen weten. Wat er ook gepasseerd is, ze horen erbij!” Daarmee is een schaduwkant van de kleine kerkgeschiedenis aangeduid. Wat zijn er door de eeuwen heen veel conflicten en scheuringen geweest, zodat tegenover Gods ene Kerk onze vele kerken schril afsteken. We zijn normaal gaan vinden wat Bijbels gezien volstrekt abnormaal is: dat het Lichaam van Christus gedeeld is en belijders van een en hetzelfde geloof niet meer samen het Woord horen, de sacramenten gebruiken, Gods Naam aanroepen en de lofzang zingen.

In verlangen naar de zichtbare manifestatie van de eenheid van de kerken in Christus zouden plaatselijke initiatieven kunnen worden ontplooid om bijvoorbeeld rond een eeuwenoud kerkgebouw datgene centraal te stellen wat ons geestelijk met elkaar verbindt. En dat vanuit het besef dat het betreffende gebouw erfgoed is van alle plaatselijke christenen samen, ook al wordt het nu door een bepaald denominatie beheerd. In de loop der eeuwen zijn er vele kerken en kerkjes verrezen naast die historische godshuizen waarin ons voorgeslacht nog ongedeeld ter kerke ging.  Wanneer we vanuit verschillende denominaties de kleine kerkgeschiedenis bestuderen, doet ons dat opnieuw beseffen dat we teruggaan op gemeenschappelijke wortels en worden we gestimuleerd om in de actualiteit uiting te geven aan eenheid ondanks verdeeldheid.

Ik droom van erediensten, bijvoorbeeld in de Katwijkse visserskerk, voor allen die zich herkennen in de Bijbelse prediking die door Gods genade al vele eeuwen geklonken heeft en nog altijd klinkt. Van droom naar daad is een grote sprong, maar waarom zouden we niet in gebed om Gods zegen beginnen om bescheiden concrete stappen te doen? Vanuit een gedeeld verleden elkaar ontmoeten in het heden en samen ons richten op Gods toekomst.

De auteur is emeritus hoogleraar gereformeerde spiritualiteit.