Wees duidelijk over de rol van gemeenten en provincies, is het advies. „Wat is de rol van decentrale overheden, autonoom of automaat?” Als overheden meer ruimte hebben om eigen beslissingen te nemen, moeten ze ook meer financiële risico’s dragen, redeneert de Raad. Maar als ze veel taken van bovenaf krijgen opgelegd, moeten ze daarvoor ook genoeg geld krijgen.

De ROB zag hetzelfde probleem al in 2021, en heeft er toen een belangrijk advies over uitgebracht. Sindsdien is volgens de Raad weinig veranderd. Integendeel, verslechtering dreigt. Het komt regelmatig voor dat de uitgaven voor taken die Den Haag oplegt sneller stijgen dan het geld dat provincies en gemeenten hiervoor krijgen.

De adviseurs stellen voor om de begrotingswetten aan te passen. Die zijn nu vooral gericht op het sluitend krijgen van de Rijksbegroting, terwijl volgens de ROB te weinig rekening wordt gehouden met het huishoudboekje van provincies en gemeenten.

Tot 1997 moest de Financiële-verhoudingswet worden aangepast als de spelregels over de verdeling van geld over decentrale overheden veranderden. Daardoor werd hier ook een politieke discussie over gevoerd in het parlement. De raad stelt voor om deze praktijk weer in ere te herstellen.

Een nieuwe manier om geld te verdelen onder gemeenten en provincies zorgt voor onrust. Vanaf 2027 wordt naar de groei van de economie (bruto binnenlands product) gekeken om te bepalen hoeveel geld gemeenten en provincies krijgen. Hier wordt volgens de Raad over het hoofd gezien dat de kosten voor decentrale overheden niet steevast gelijklopen met de economische groei.