De vijf grootste Nederlandse banken hebben samen een bedrijf opgezet dat het gedrag van klanten analyseert, om op die manier witwassen op het spoor te komen.

Het Financieele Dagblad meldde maandag echter dat dit bedrijf, Transactiemonotoring Nederland (TMNL), alleen nog onder strenge voorwaarden een onderzoek mag starten.

Dat Europese besluit is een grote tegenvaller voor de financiële sector. Die ziet de kosten van het bestrijden van zaken als witwassen nu fors toenemen.

TMNL had methodes ontwikkeld, maar mag die niet gaan gebruiken. Het was de bedoeling dat de aanpak van het analysebedrijf het onderzoek naar witwassen efficiënter en effectiever zou maken, maar daar is een streep doorgehaald.

Sleepnet

Het Europese verbod is een grote overwinning voor privacyinstanties als de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). Zij omschreven TMNL eerder als een sleepnet en massasurveillance.

In een brief aan de Tweede Kamer schrijft demissionair minister van Financiën Steven van Weyenberg (D66) dat de beoogde methodes van TMNL niet aansluiten bij het nieuwe raamwerk van Europese witwasregels.

De nieuwe Europese wet, die ter goedkeuring bij het Europees Parlement ligt, verbiedt dat banken zonder reden gezamenlijk onderzoek doen naar klanten. „Volgens de verordening mag je straks alleen gegevens van klanten delen als er aanwijzingen zijn dat zij een hoog risico vormen”, zegt Helène Erftemeijer, sectorcoördinator antiwitwassen bij de Nederlandse Vereniging van Banken.

Wat dat gaat betekenen voor TMNL is onduidelijk. De brief van de minister wordt door experts uit de sector omschreven als cryptisch. Ook Erftemeijer durft niet te speculeren over de gevolgen. „Het is te vroeg om de conclusie te trekken dat TMNL helemaal niet meer aan het werk mag.”

Ook instanties als de Autoriteit Consument & Markt en de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) durven nog niet te reageren op het wetsvoorstel uit Europa. „Feitelijk is de AP buitenspel gezet, omdat er geen nationale wetgeving meer nodig is”, zegt Peter van Leusden, antifraude-expert bij adviesbureau Partner in Compliance.

Kerken

Duidelijk lijkt wel dat bedrijven, instellingen en particulieren minder snel op witwassen zullen worden gecontroleerd. Momenteel hebben met name stichtingen, maar ook kerken en bedrijven, in bepaalde gevallen te maken met intensieve controles, die voor veel administratief werk en soms zelfs tot het stopzetten van bankrekeningen leiden. Voor hen lijkt de nieuwe Europese wetgeving, waarin er meer belang aan privacy wordt gehecht, goed nieuws.