EU-leiders dreigen: als Orbán niet instemt met miljardensteun aan Kyiv, volgt ultieme sanctie
Gaat Viktor Orbán opnieuw ‘koffie halen’? Of gaan collega-regeringsleiders sanctioneren? Orbán moet en zal donderdag instemmen met een pakket van 50 miljard euro steun aan Kyiv, klinkt het in Brussel. Anders dreigt de ultieme sanctie.
Nee, op de rode knop zullen de leiders van de andere 26 lidstaten van de Europese Unie donderdag niet drukken. Toch meldden EU-diplomaten vorige week vrijdag dat EU-landen nadenken over het inzetten van de zogenoemde ‘nucleaire optie’. Als Hongarije financiële steun vanuit Brussel aan Kyiv blijft tegenhouden, wordt het land met dit ultieme sanctiemiddel het stemrecht in de EU ontnomen.
De zogenoemde artikel-7-procedure, waardoor Hongarije het stemrecht kan verliezen, werd al jaren terug gestart. Maar de lidstaten voelden er tot dusver weinig voor de straf door te zetten. De politieke schade zou niet alleen voor Hongarije, maar ook voor de EU enorm zijn. Nederland kiest niet voor het uiterste dreigement, liet demissionair premier Mark Rutte blijken. Ook hoge EU-diplomaten schatten de laatste sanctie niet realistisch in.
Wel zullen EU-leiders op de speciale ingelaste EU-top van donderdag de druk op Hongarije hoog opvoeren. De lidstaten willen Kyiv de komende vier jaar 17 miljard euro aan giften en 33 miljard aan gunstige leningen toekennen. In december kwamen de EU-leiders er niet uit, omdat Orbán de plannen dwarsboomt. Wel namen de 26 EU-leiders met een kunstgreep het besluit om toetredingsonderhandelingen met Oekraïne te starten. Op advies van de Duitse bondskanselier Olaf Scholz, ging de Hongaarse premier even een kopje koffie halen, kwam terug, en het besluit om de toetredingsonderhandelingen met Kyiv te starten, was genomen. Orbán was bij de stemming „kortstondig afwezig” op een „vooraf afgesproken en constructieve manier”, zei een EU-diplomaat, terwijl hij verzekerde dat het besluit wel geldig is.
Corrupt
Op dezelfde top toonde Orbán zich onvermurwbaar toen gesproken werd over het toekennen van in totaal 50 miljard aan financiële steun voor Oekraïne. Met het geld kan de Oekraïense overheid salarissen van leraren, dokters en ambtenaren blijven betalen. Volgens de 26 lidstaten, uitgezonderd Hongarije, kan Oekraïne niet langer op de steun wachten nu hulp uit de Verenigde Staten langzaam opdroogt. Als de EU niet over de brug komt, zou Kyiv de komende maand al in betalingsproblemen kunnen raken.
Hongarije stribbelde van meet af aan tegen als het gaat om Europese steun aan Oekraïne, omdat het een corrupt land zou zijn. De laatste maanden kiest Orbán voor frontaal verzet en blokkeert ieder besluit om Kyiv van middelen te voorzien. Het geduld met Hongarije is bij collega-regeringsleiders echt op. Op deze top moet en zal hij bijdraaien.
En dus lanceert Brussel dreigement op dreigement. Als Orbán niet zwicht, zullen de regeringsleiders „publiekelijk verklaren dat ze zich niet kunnen voorstellen” dat er nog EU-subsidies aan Hongarije worden uitgekeerd, opperden ambtenaren die de top voorbereiden zondag tegen de Britse krant Financial Times. Daarmee zou Brussel de Hongaarse economie „saboteren”. Buitenlandse bedrijven en investeerders zouden het land links laten liggen. Voor de Hongaren zou lenen duurder worden en de Hongaarse munt zou in waarde dalen.
Compromis
Brusselse bronnen bevestigen het bestaan van het document, maar willen niet van een plan spreken. Het zou gaan om een „suggestie” van ambtenaren uit de staf van Charles Michel, de voorzitter van de Raad van regeringsleiders. Ondanks de dreigementen mikken de leiders aan de onderhandelingstafel nog altijd op een compromis, beklemtonen hoge EU-diplomaten.
János Bóka, de Hongaarse minister voor Europese Integratie, zei tegen de Financial Times dat zijn land „niet toegeeft aan de druk”. Hongarije stelt zich juist heel constructief op, beweert Orbáns naaste adviseur Balázs Orbán. Hij verwijst naar een nieuw aanbod van zijn land van afgelopen zaterdag. Dat Brussel Hongarije nu op dreigementen trakteert, maakt alles voor hem glashelder. „Dit is chantage”, reageerde Balázs Orbán op X.
In een zaterdag naar Brussel gestuurd document zou Boedapest zeggen open te staan voor financiële steun aan Kyiv. Wel stelt Hongarije de voorwaarde om ieder jaar opnieuw over de toekenning van het bedrag te stemmen. Adviseur Balázs Orbán noemt dat „een gelegenheid om op een later moment van gedachte te veranderen”.
Een tussentijdse evaluatie is prima, reageren EU-diplomaten. Maar een tussentijdse stemming over steun aan Kyiv is geen optie. Geen van de andere lidstaten wil in het Hongaarse plan meegaan uit vrees voor een toekomstige blokkade.
Plan B
De inzet van de EU-leiders is vooralsnog om Hongarije met praten over de streep te trekken. Het is onwaarschijnlijk dat de landen, als Hongarije blokkeert, echt gevolg geven aan het dreigement om de financiering stop te zetten. Daar beslist de Europese Commissie over.
Ook inzet van het ultieme sanctiemiddel, de ‘nucleaire optie’, ligt niet voor de hand. „Er ligt nu geen besluit van de Commissie om de volgende stap op grond van artikel 7 in te zetten”, zei Eurocommissaris Didier Reynders (Justitie) maandag. Voor dat besluit zou „een duidelijk signaal” van een overgrote meerderheid van de lidstaten vereist zijn. En er zijn EU-leiders die bedenkingen hebben bij het inzetten van het ultieme sanctiemiddel – onder wie de Slowaak Robert Fico, die eerder bedenkingen uitte over de financiële steun aan Kyiv.
Oekraïne meldde maandag nog „constructieve gesprekken” te hebben gevoerd met Hongarije. De Oekraïense minister van Buitenlandse Zaken Dmytro Koeleba sprak in het Oekraïense Oezjhorod met zijn Hongaarse ambtgenoot Peter Szijjarto over het belang van de financiële steun aan Kyiv. De gesprekken in Oezjhorod waren openhartig en oprecht, aldus Koeleba.
