Als het verminderde gebruik van pil en condoom inderdaad de oorzaak is van de forse toename van het aantal zwangerschapsafbrekingen, is dat „heel verdrietig”, zegt drs. Elise van Hoek-Burgerhart, manager onderzoek en beleid van NPV – Zorg voor het leven. „Het is van belang dat de oorzaken van de stijging van het aantal abortussen worden onderzocht. Het krijgt bij de overheid te weinig aandacht.”

Expertisecentrum seksualiteit Rutgers en Soa Aids Nederland presenteerden maandag de resultaten van onderzoek onder 10.000 jongeren van 13 tot 25 jaar. Daaruit blijkt dat het gebruik van de anticonceptiepil afnam van 76 procent in 2012 naar 46 procent in 2023. Steeds meer meisjes gebruiken het spiraaltje: in 2012 6 procent, in 2023 21 procent.

Een op de vijf meiden die ooit vaginale seks hadden, gebruikt echter geen anticonceptie. In 2012 was dat één op de elf. Meer dan de helft van de meisjes die geen anticonceptie gebruiken, doet dat omdat ze geen hormonen willen innemen.

Ook het condoomgebruik onder jongeren neemt af. In 2017 gebruikte nog bijna driekwart van hen een condoom bij de eerste vaginale seks. In 2023 was dat gedaald naar twee derde.

Bijwerkingen

„Het is goed dat er kritischer wordt nagedacht over gebruik van de pil”, zegt Van Hoek. „Dagelijks gedurende langere tijd hormonen in je lichaam brengen, geeft bijwerkingen. Het beïnvloedt bijvoorbeeld je eetpatroon, stressniveau, emoties, je humeur. Verminderd gebruik van anticonceptie kan leiden tot meer geboorten, maar dat aantal daalt juist. Tegelijk stijgt het aantal zwangerschapsafbrekingen. Een op de vijf zwangerschappen eindigt in een abortus. Dat is ongelofelijk tragisch.”

In oktober bleek uit cijfers van de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) dat het aantal abortussen in Nederland in een jaar tijd met 15 procent was gestegen: in 2021 werden 32.339 zwangerschappen afgebroken, in 2022 waren het er 35.606. Volgens Fiom, expertisecentrum op het gebied van onbedoelde zwangerschap, komt dat overeen met het aantal keuzehulpgesprekken voor onbedoeld zwangere vrouwen: ook dat nam met 15 procent toe.

De toename is niet te wijten aan de afschaffing van de verplichte wachttijd van vijf dagen voor abortus, want die regel ging pas op 1 januari 2023 in. „Er kunnen meerdere oorzaken van de stijging van het aantal abortussen zijn”, zegt NPV-woordvoerster Van Hoek. „Onzekerheid over de toekomst, bijvoorbeeld door klimaatverandering. Gebrek aan betaalbare huisvesting. De stijging van de kosten van het levensonderhoud. Maar ook het niet gebruiken van anticonceptiemiddelen kan een oorzaak zijn. Het is heel belangrijk dat de overheid hier onderzoek naar doet. Als je de oorzaak kent, kun je daar beleid op maken. De toename van het aantal abortussen kan een gevolg zijn van gebrek aan voorlichting.”

Influencers

In september waarschuwde het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen (CBG) voor onjuiste informatie op sociale media over anticonceptie. Daarin reiken influencers onbetrouwbare anticonceptiemethoden aan. Het CBG citeerde een jonge YouTuber met ruim 80.000 volgers die aangaf dat ze was gestopt met het slikken van de pil omdat een vrouw maar drie dagen per maand vruchtbaar zou zijn. Volgens het CBG is dat echter acht dagen, omdat zaadcellen vijf dagen in het lichaam van de vrouw kunnen overleven. De medicijnwaakhond begon dan ook een campagne om het verspreiden van desinformatie tegen te gaan.

Het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGVA) signaleerde afgelopen zomer dat zich steeds vaker vrouwen bij de abortusklinieken melden die via een app bijhielden wanneer ze vruchtbaar waren en geen andere vorm van anticonceptie gebruikten. „De toename lijkt samen te gaan met een zogenoemde hormonenfobie”, stelde de NGVA.

Uit het maandag gepresenteerde onderzoek van Rutgers blijkt een stijging van de gemiddelde leeftijd waarop jongeren hun eerste seksuele ervaring opdoen: in 2012 was dat nog 17 jaar, in 2017 18 jaar, inmiddels is dat 18,7 jaar. Terwijl in 2012 26 procent van de meisjes seks zonder verliefdheid oké vond, is dat inmiddels gestegen tot 62 procent. Tegelijk wordt seks met een vaste partner vaker als fijn ervaren.

Vier procent van de jongens en 20 procent van de meisjes geeft aan weleens gedwongen te zijn tot seksuele handelingen die zij niet wilden. In 2017 was dat nog respectievelijk 2 en 12 procent.