Onverwachts nam koningin Margrethe het besluit om vrijwillig afstand van de troon te doen. Reden: zwakke gezondheid. Het Deense koningshuis is nog steeds ontzettend populair. Hoewel er soms relletjes zijn en de leden onopvallend hun gang gaan.
Dat herinnerde me aan een jaar geleden. Toen volgde prins Nikolai, het oudste kleinkind van de koningin, als student mijn colleges. De prins gedroeg zich onopvallend. Aandachtig luisterend, zat hij met een donker petje op verscholen tussen zijn medestudenten. Het leek wel alsof hij zich wilde verstoppen. Maar als ik hem af en toe steels aankeek, verried zijn waakzame blik dat hij heus wel wist dat ik wist wie hij was. Hij was zich goed bewust van zijn speciale status.
Verder liet ik die jongen maar met rust. Als ik niet vooraf was ingelicht, had ik gedacht dat het gewoon een student was als ieder ander. Zijn terughoudende houding is typerend voor de leden van het Deense koningshuis. Ze doen volop mee aan allerlei activiteiten in de Deense samenleving zonder daarbij in de schijnwerpers te willen staan.
Vooral de prinsen gedragen zich onopvallend. Maar Margrethe –zondag afgetreden als koningin– vormt daarop een uitzondering met haar eigengereide gewoontes, excentrieke kleding en soms gepeperde uitspraken. Niettemin heeft zij zo veel aanzien onder de Denen dat je haar kunt beschouwen als een instituut. Zij is zogezegd de enige in het land die je met ”De” aanspreekt – de in onbruik geraakte Deense beleefdheidsvorm voor ”u”. Alles wat zij zegt en doet –ook al is het omstreden– wordt met respect bejegend, want: het is de koningin. Tegenspraak is eigenlijk uit den boze. Ze is een ijkpunt in de Deense samenleving van de afgelopen halve eeuw.
In een eerdere column schreef ik dat kroonprins Frederik als opvolger klaarstaat. Nu is het zover. Ook Frederik en zijn vrouw Mary, zijn enorm populair. Een recente opiniepeiling toont dat zo’n 85 procent van de respondenten positief over hen is gestemd. Toch kan het lastig worden voor de nieuwe koning –die als Frederik X door het leven zal gaan– om zijn moeder te evenaren.
De wat introverte Frederik is minder spontaan in de omgang met het publiek en de media en staat ook niet echt bekend als een begaafd spreker. Als kroonprins was hij helemaal weg van sport en muziek en stelde zich volks op. Maar als koning is het belangrijk je breder te interesseren en een zekere afstand te bewaren. Ook ontkomt hij niet aan formele taken. Hoe gaat de nieuwe koning daarmee om? Dat is afwachten.
Een essentiële taak van de regerend vorst is het hoofd zijn van de lutherse staatskerk – de Folkekirke. Deense media speculeren druk over hoe de nieuwe koning als kerkelijk vorst zal opereren. De verwachting is dat hij minder expliciet zijn geloofsovertuiging zal uitdragen dan zijn moeder. Maar dat hij verder haar lijn zal voortzetten, zoals het bijwonen van bisschopswijdingen. Het kroonprins zijn en de voorbereiding tot de troon viel Frederik zwaar. Toch zijn, zoals wijlen zijn vader de prins-gemaal Henrik het eens verwoordde, „plichten beter dan privileges”.
