Het is terecht dat VVD, NSC en BBB proberen een coalitie te vormen met PVV’er Geert Wilders, al is hij de meester van de polarisatie.
Dat zei oud-SGP-leider Kees van der Staaij donderdagavond in perscentrum Nieuwspoort, waar de Vereniging Thorbecke de Thorbeckelezing 2023 organiseerde.
Door de PVV of andere partijen uit te sluiten van coalitiedeelname wakkert de maatschappelijke polarisatie mogelijk alleen maar verder aan, aldus Van der Staaij. Partijen uitsluiten noemde hij een luxe „die we ons in een gefragmenteerd politiek landschap niet kunnen veroorloven.”
Er met de overige partijen uitkomen, vraagt van Wilders wel een andere houding dan die hij voor de verkiezingen aannam, zo zei Van der Staaij. „Maar ik vind wel dat hij de kans moet krijgen om die ook te laten zien.”
De voormalige nestor van de Tweede Kamer wilde niet ingaan op de vraag of hij vindt dat Wilders inmiddels al voldoende is bijgedraaid. „Ik ga niet recenseren”, zei hij gedecideerd.
Centraal in Van der Staaijs betoog stond de stellingname dat polarisatie niet alleen maar negatief of positief kan worden opgevat. Hij noemde het acceptabel in campagnetijd om de kiezer duidelijk te maken wat er te kiezen valt, maar onverstandig in een formatieperiode. De oud-politicus brak een lans voor de deugd van de gematigdheid (temperantia in het Latijn). Die zouden politici volgens hem vaker moeten betrachten in het publieke debat.
Co-referente en Volkskrantcolumniste Elma Drayer riep in reactie op Van der Staaijs lezing de vraag op in hoeverre de afgenomen tolerantie voor polarisatie in de samenleving positief te waarderen is. Zij plaatste daar vraagtekens bij. Drayer signaleerde dat er na de gepolariseerde jaren zeventig en tachtig een lange periode aanbrak waarin polarisatie „not done” was en politieke opvattingen er weinig toe leken te doen. „Tot in 2001, na de aanslagen in New York. Toen stond er ineens weer wat op het spel en bleek het wel degelijk uit te maken hoe je over de dingen dacht. Bijvoorbeeld over de prangende vraag of de Verenigde Staten het terrorisme niet een beetje over zichzelf hadden afgeroepen”, zei Drayer.
Is het erg dat het publieke debat sindsdien nooit meer echt gemakkelijk is geweest, zo vroeg Drayer zich af. „Nee”, luidde haar antwoord. „Geen misverstand”, aldus de columniste, „natuurlijk moet je niet polariseren om het polariseren, daar schiet niemand wat mee op. Maar tegelijkertijd zijn er zaken waarover niet te polderen valt, zaken waarbij zelfs de temperantia geen uitweg biedt.”
Concreet bleek ze te doelen op de aanslag van Hamas van 7 oktober in het zuiden van Israël. Drayer: „Het maakt nogal wat uit of je de explosie aan antisemitische incidenten sindsdien bagatelliseert als een vorm van begrijpelijk medeleven met de bevolking van Gaza, of dat je je gewoon onvoorwaardelijk solidair verklaart met joods Nederland dat zich hierdoor zeer bedreigd voelt, omdat je weleens een geschiedenisboek hebt gelezen.”
Ze rondde af met de woorden: „Ja, dat laatste polariseert, maar dat moet dan maar. „Er is een tijd om te zwijgen”, schreef Prediker, „en een tijd om te spreken.” Hij had alweer gelijk.”
Aan het eind van de avond maakte juryvoorzitter en hoogleraar geschiedenis Remieg Aerts bekend dat de Thorbeckeprijs voor politieke welsprekendheid in 2023 wordt toegekend aan demissionair premier Mark Rutte in de vorm van een oevreprijs. Volgens de jury heeft geen politicus in de afgelopen dertien jaar de taal zo onnavolgbaar en effectief naar zijn hand gezet als Rutte.
