Zetelaantal van christelijke partijen halveert; SGP groter dan ChristenUnie
Het kiezersgeweld gaat ook de christelijke partijen niet voorbij. Het CDA bereikt een nieuw dieptepunt en voor het eerst is de SGP groter dan de ChristenUnie.
Het CDA krijgt opnieuw een dreun en haalt vijf zetels, tien minder dan bij de Tweede Kamerverkiezingen van 2021. Ook de ChristenUnie verliest fors: de partij van Mirjam Bikker daalt van vijf naar drie zetels en is qua stemmen voor het eerst in de geschiedenis kleiner dan de SGP. Die partij blijft stabiel op drie zetels. Daarmee komt het aantal zetels van de drie christelijke partijen in totaal op 11, tegenover 23 in 2021; een nieuw dieptepunt.
De forse verliezen van CDA en ChristenUnie zijn in lijn met de drie slotpeilingen van afgelopen dinsdag. In twee daarvan scoorde het CDA vier zetels, in één zes. De CU stond op drie, drie en vier zetels. Toch is de uitslag voor beide partijen slechter dan gehoopt. Het optreden van de nieuwe CDA-leider Henri Bontenbal werd door velen positief gerecenseerd, de campagne was positief en er viel optimisme bij de christendemocraten te bespeuren. Bij de Statenverkiezingen van afgelopen maart verloor de CU al ruim 70.000 stemmen ten opzichte van vier jaar daarvoor. Ten opzichte van het afgelopen voorjaar gaan er dit keer nog eens zeker 70.000 stemmen vanaf. Daarmee zet de terugval verder door. Sinds de oprichting in 2000 haalde de fusiepartij –van GPV en RPF– qua stemmental bij Tweede Kamerverkiezingen slechts één keer een slechter resultaat. Dat was in 2003, toen de CU eveneens drie zetels haalde. Het is nog de vraag of de partij het stemmenpercentage van destijds (2,12 procent) weet te halen.
Vergeleken met de vorige Kamerverkiezingen lijkt de partij meer dan 135.000 stemmen te verliezen en zo’n 60 procent van de uitslag in 2021 te scoren. Grote stemmenverliezen werden geleden in Zwolle (-2683), Ede (-2589), Rotterdam (-2459), Apeldoorn (-2155) en Amersfoort (-2151). In CU-bolwerk Bunschoten, waar de partij in 2021 de grootste werd, blijft nipt de helft over.
Uit onderzoek van Ipsos, uitgevoerd in opdracht van de NOS, blijkt dat van de CU-stemmers uit 2021 49 procent opnieuw voor de ChristenUnie koos. Kiezers die afhaakten, gingen met name naar NSC (12 procent), SGP (8 procent) en GroenLinks-PvdA (6 procent). Nieuwe stemmers op de CU waren volgens het onderzoek voornamelijk voormalig D66’ers, niet-stemmers en CDA’ers.
Bescheiden winst
Hoewel de SGP dus oud-CU-kiezers mag verwelkomen, zit er voor de partij van Chris Stoffer niet meer in dan een bescheiden winst van hooguit enkele duizenden stemmen. Volgens het genoemde Ipsosonderzoek koos van de SGP-stemmers in 2021 woensdag 72 procent opnieuw voor de SGP; 9 procent stemde dit keer niet en 8 procent week uit naar grote winnaar PVV.
Dat de SGP inderdaad stemmen aan de PVV heeft verloren, blijkt wel uit de cijfers uit Urk. Daar daalde niet alleen de CU, maar ook de SGP, met niet minder dan 817 stemmen. De PVV daarentegen haalde 1525 stemmen meer dan in 2021.
Urk was voor de SGP een uitschieter, want in andere gemeenten verloor de partij niet meer dan tweehonderd stemmen. Het gaat dan om plaatsen als Staphorst (-192), Den Haag (-191), Goeree-Overflakkee (-172), Amsterdam (-163) en Capelle aan de IJssel (-161).
Winst was er onder meer in Barneveld (+611), Ede (+498), Veenendaal (+343), Neder-Betuwe (+313) en Krimpenerwaard (+285).
Nergens winst
De klap voor het CDA komt in meerdere opzichten tot uiting. Zo boekte de partij nergens winst. Treffend is ook hoe het de partij verging in de gemeenten waar ze in 2021 nog de grootste werd. In Tubbergen verloor de partij 4548 stemmen (-32 procent). NSC werd daar met overmacht de grootste. In Dinkelland (-28 procent) en Hellendoorn (-18 procent) is het beeld hetzelfde. In Twenterand (-19 procent), Noardeast-Fryslân (-14,7 procent), Ommen (-14,4 procent), Hardenberg (-14,3 procent), Dantumadiel (-11,9 procent), Tytsjerksteradiel (-11,7 procent) en Achtkarspelen (-9,2 procent) ook, zij het dat niet NSC maar de PVV daar de grootste werd.
In slechts 57 gemeenten komt het percentage zetels dat het CDA bezet nog uit boven de vijf. Koploper is Achtkarspelen met 8,8 procent.
Cijfers laten zien dat vooral de komst van NSC het CDA de das heeft omgedaan: 33 procent van de kiezers die in 2021 nog voor de christendemocraten gingen, stapte nu over naar Omtzigt.
