Op 6 november 2007 introduceerde Facebook een nieuwe functie die het sociale netwerk miljarden zou opleveren. Met ‘social ads’ konden adverteerders hun reclame gericht laten voorschotelen aan specifieke groepen, met als doel hun campagne zo effectief mogelijk te laten zijn. Het systeem zou in de jaren daarna steeds verder worden verfijnd. Met effect, want in 2022 haalde het bedrijf bijna 114 miljard dollar (zo’n 106 miljard euro) op.

Toch komt moederbedrijf Meta bijna exact 16 jaar later met een radicale verandering: Facebook- en Instagramgebruikers (Instagram is ook onderdeel van Meta) kunnen tegen betaling kiezen voor een reclamevrije omgeving. Voor 9,99 euro (bij computergebruik) of 12,99 euro (bij gebruik van de Android- of iOS-app) per maand zien ze geen advertenties meer.

Waar komt dat reclamevrije abonnement vandaan?

Volgens Meta heeft het abonnement alles te maken met ”ontwikkelende Europese regelgeving”. Daarmee bedoelt het bedrijf met name de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). In een rechtszaak tegen Meta oordeelde het Europees Hof van Justitie dat het bedrijf geen gerechtvaardigd belang heeft voor het tonen van gerichte advertenties.

Het huidige advertentiesysteem voldoet volgens het hof dus niet aan de AVG. Door Europese gebruikers te laten kiezen tussen een betaald abonnement zonder advertenties of een gratis abonnement met advertenties handelt Meta naar eigen zeggen wel volgens de regels. Gebruikers hebben dan immers zelf de keus of ze hun persoonsgegevens door het bedrijf laten verwerken. Willen ze dat niet, dan moeten ze betalen.

Is een abonnement de juiste oplossing?

Deskundigen uiten kritiek op het voorgenomen abonnementsmodel. Privacy is een grondrecht en dat wordt volgens hen ook niet door Meta gerespecteerd met een abonnement. Een reclamevrije omgeving –waarin de privacy niet wordt geschonden– is daardoor alleen toegankelijk voor mensen die dat kunnen betalen. Dat leidt tot rechtsongelijkheid.

Overigens lopen de abonnementskosten nog op: vanaf 1 maart 2024 betalen gebruikers nog 6 tot 8 euro meer voor elk extra account dat ze gebruiken. Gebruikers betalen dan bijvoorbeeld 20 euro per maand voor een reclamevrij Facebook- en Instagramaccount op hun telefoon. Willen ze ook een reclamevrij account op hun computer, dan kost dat nog eens 16 euro per maand extra. Privacy wordt iets voor de rijken, oordelen privacyvoorvechters.

Kunnen gebruikers ook onder gepersonaliseerde advertenties uit zonder te betalen?

Op de aankondiging van Meta en de pop-upvensters op Facebook en Instagram na is er nog weinig bekend. Gebruikers van de platformen kiezen er nu vaak voor om een advertentieblocker te installeren, zodat advertenties uit hun feed worden gebannen. Maar daarmee wordt mogelijk niet voorkomen dat er alsnog persoonlijke gegevens bij Meta en diens adverteerders terechtkomen.