Halverwege maart, dan is het gedaan. Zo’n 1400 Nederlandse militairen keren terug naar huis. Bijna twee jaar heeft Nederland zijn bijdrage geleverd aan het veiliger maken van Irak. Eigenlijk hadden ze er al weg moeten zijn, maar kabinet en Kamer besloten een jaar geleden dat de missie met acht maanden zou worden verlengd. Een duidelijk afgebakende periode, bedoeld om Iraakse politiemensen op te leiden. Na de inmiddels gehouden vrije verkiezingen zouden zij de veiligheid in hun eigen land kunnen waarborgen, zo luidde de redenering.

Iets te eenvoudig gedacht, stelt SGP-kamerlid Van der Staaij na een bezoek van drie dagen aan de ’Nederlandse’ provincie al-Muthanna. „Het staat buiten kijf dat onze mensen daar goed werk hebben gedaan. Als parlementaire delegatie hebben we bijvoorbeeld een politieschool in aanbouw bezocht die daar met Nederlands geld is neergezet. Ook zijn we bij een centrale meldkamer geweest, eveneens door Nederlanders opgezet. Via één centraal telefoonnummer kunnen de Irakezen daar terecht met al hun vragen of meldingen over veiligheid.”

Maar om nu te zeggen dat de klus is geklaard en de Irakezen vanaf nu hun eigen veiligheid kunnen waarborgen, gaat te ver, meent Van der Staaij. „Voor de 600 Engelsen die in onze plaats komen, is genoeg te doen. Voor hen zal het de grote kunst zijn vast te houden wat in al-Muthanna is bereikt.”

Dat je er met acht maanden politiemensen opleiden niet bent, werd hem tijdens het bezoek aan de troepen snel duidelijk. „Er is in Irak nog een sterke stammencultuur. Zolang het als onacceptabel wordt ervaren wanneer je als politieman iemand van je eigen stam iets in de weg legt, heb je als land nog een groot probleem.”

Verder laat, zo is zijn indruk, de zelfstandigheid van de Iraakse politieman te wensen over. „Het hiërarchisch denken is er sterk. Een politieman op straat verwijst voor heel veel zaken door naar zijn superieur. Maar dat komt zijn gezag en invloed natuurlijk niet ten goede.”

Bovendien blijft in dit land „het gat tussen woorden en geweld erg klein. We hoorden dat er in de omgeving pas nog iemand was doodgeschoten omdat hij zijn vee op het terrein van een ander had laten grazen.”

De verkiezingen in Irak zijn opmerkelijk goed verlopen, kregen de kamerleden van de Nederlandse soldaten en andere gesprekspartners te horen. „Het was heel feestelijk, als een Koninginnedag maar dan zonder rommelmarkt, zeiden onze militairen. Ze hadden mensen gesproken die 8 kilometer waren komen lopen om voor het eerst in hun leven te stemmen. Dat vonden ze heel mooi. Van Iraakse zijde hoorden we dat het voor een belangrijk deel aan de Nederlanders is te danken dat het zo goed is gegaan.”

Maar in het verleden behaalde resultaten zijn geen garantie voor de toekomst, weet de SGP’er. „Hoe zal het gaan als straks de uitslag van de verkiezingen bekend wordt? Als in die uitslag bijvoorbeeld de soennitische minderheid nauwelijks valt herkennen? Dat kan zomaar weer tot onrust leiden.”

Hoewel het werk niet af is, heeft Van der Staaij er vrede mee dat zijn landgenoten binnenkort uit Irak vertrekken. „Het is heel moeilijk te zeggen wanneer je dan wél klaar zou zijn. Een les die ik in elk geval heb getrokken, is dat we ons als politici goed bewust moeten zijn van de effecten die onze debatten in de Tweede Kamer hebben op de uitgezondenen en hun familie. Zodra er in Nederland stemmen opgingen om de missie mogelijk ook na maart nog te verlengen, kwamen allerlei werkzaamheden in al-Muthanna, zoals voorbereidingen voor vertrek, stil te liggen. We moeten oppassen dat uitgezonden militairen niet de speelbal van de politiek worden.”