​Wat regelt de nieuwe wet voor de NCTV?

De wet legt vast wanneer de coördinator burgers online mag volgen. De dienst mag dat alleen als het nodig is voor het uitvoeren van zijn zogenoemde coördinatietaak. Eén van de taken van de NCTV is het maken van dreigingsbeelden. Daarvoor krijgt de dienst versnipperde informatie van verschillende overheidsinstanties, zoals het openbaar ministerie en de politie. Ontbreekt er vervolgens nog informatie dan mag de dienst onderzoek doen naar burgers. Zomaar op eigen houtje een onderzoek beginnen en daarbij gebruik maken van persoonsgegevens mag de NCTV nu niet meer.

Waarvoor was die wet nodig?

Regels voor het gebruik van persoonsgegevens ontbraken nagenoeg bij de NCTV. In tegenstelling tot bijvoorbeeld de inlichtingendiensten AIVD en MIVD die zich bij het analyseren van persoonsgegevens aan hele strenge regels moeten houden.

Soms ging de dienst dan ook over de schreef. Vorig jaar meldde NRC dat de terrorismebestrijder jarenlang journalisten en advocaten volgde. Dat mag niet van de wet. Ook volgden NCTV’ers met nepaccounts politici, waaronder PVV-leider Geert Wilders.

Oud-chef van de analyse-afdeling bij de NCTV, Paul Abels, zei vorig jaar tegen Follow the Money dat de dienst soms zijn „eigen regels bedacht om smaakmakers in het publieke debat te volgen”.
Dat de praktijken van de coördinator en zijn team niet altijd in de haak waren, werd ook de dienst zelf duidelijk. Eind 2020 startte de NCTV een onderzoek naar zijn eigen „taken en grondslagen”.
Naar aanleiding van dat onderzoek besloot de toenmalige minister van Justitie en Veiligheid Grapperhaus tot een wet die de bevoegdheden van de NCTV wettelijk moest gaan verankeren.

Aanvankelijk lag er een andere wet. Waarom is die afgezwakt?

In een eerdere versie van de nieuwe wet kreeg de NCTV juist meer ruimte om burgers te volgen. Wat eerst stiekem gebeurde, zou door de wet worden gelegaliseerd.

Zo gaf het voorstel de terrorismebestrijder een wettelijke grondslag om ook mensen te volgen zonder dat dit nodig was voor de coördinerende taak.

Privacy- en mensenrechtenorganisaties trokken bij het bestuderen van de concepttekst echter aan de bel. De wet zou volgens de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) een „vrijbrief” zijn voor de NCTV. „De deur naar een surveillancemaatschappij wordt hiermee wagenwijd opengezet”, zei AP-voorzitter Aleid Wolfsen begin 2022 in een gesprek met de Kamer.

De Raad van State adviseerde om het wetsvoorstel niet in die vorm naar de Tweede Kamer te sturen, waarop minister Yeşilgöz hem afzwakte.

Hoe denkt de politiek over de nieuwe wet?

Hoewel bijna alle partijen er donderdag goedkeuring aan verleenden, wordt er toch heel verschillend over gedacht. Bij VVD en CDA is er bijvoorbeeld nog wel wat ongemak. Beide partijen zijn bang dat de aangepaste voorwaarden ten koste gaan van veiligheid. „Waar ik mee worstel is of we het nu zó goed hebben geregeld dat de nieuwe wet bijna een tandeloze tijger wordt”, zei VVD-Kamerlid Michon-Derkzen eerder deze week.

Linkse partijen, waaronder de SP, zijn juist bevreesd dat de NCTV alsnog kan doen wat ze deed. Een wijzigingsvoorstel van SP-Kamerlid Temming om de bevoegdheid tot het verzamelen van persoonsgegevens helemaal uit de wet te halen, werd echter verworpen.