Ramaphosa tijdens bezoek koningspaar: Bouw bruggen
Rook walmt op als twee kanonnen luide saluutschoten laten horen: de Zuid-Afrikaanse president Cyril Ramaphosa ontvangt het Nederlandse koningspaar. Heel Pretoria mag het horen.
Dit is Afrika, en dus gaat veel net even anders dan gepland. De president komt een kwartier te laat, toespraken worden op een andere plaats gehouden dan was aangekondigd en de staatslunch zou een uur duren, maar dat worden er twee. Nederlandse ambtenaren mogen het bezoek dan nog zo precies geregeld hebben, ze moeten ter plekke steeds weer improviseren.
De welkomstceremonie is er pas op de tweede dag van het staatsbezoek; op de eerste kwam alleen een minister de gasten op het vliegveld verwelkomen. De president onthaalt koning Willem-Alexander en koningin Máxima bij de Union Buildings, zijn werkpaleis op het hoogste punt van de Zuid-Afrikaanse hoofdstad. Vanaf de heuvel is er een royaal uitzicht over Pretoria. In deze tijd van het jaar zorgen de bijna 70.000 bloeiende jacarandabomen voor een paarse gloed over de stad.
Op de helling bij het werkpaleis is het beeld te zien van een ruiter te paard: generaal Louis Botha, de eerste premier van de Unie van Zuid-Afrika en bekend uit boeken over de Boerenoorlog. Maar ook een standbeeld van Nelson Mandela, de eerste zwarte president van het land. Koning Willem-Alexander noemt hem even later in zijn toespraak: „Ik draag veel bijzondere herinneringen met me mee aan Zuid-Afrika, waaronder natuurlijk de inauguratie van president Mandela, bijna dertig jaar geleden. Hij vierde ons huwelijk mee in 2002. De enige gast die zichzelf had uitgenodigd!”
Rijtje ministers
Het is zonnig en warm in Pretoria. Bevelen klinken en van twee kanten marcheren militairen het plein op: veel mannen en haast nog meer vrouwen.
De bijna 71-jarige president, die nu vijfenhalf jaar aan het roer staat, begroet zijn gasten en komt naast de koning de trappen af. Naast de koningin loopt dr. Kgosientsho David Ramokgopa, minister van elektriciteit. Hij vervangt de presidentsvrouw, die wel vaker vanwege haar gezondheid verstek moet laten gaan.
Terwijl het Wilhelmus wordt gespeeld, klinkt steeds weer het bevel: ”Fire!” Daarna laten beide kanonnen gelijktijdig hun saluutschot horen. De knallen daveren over de stad en echoën terug.
De koning inspecteert de erewacht. Dan stellen de staatshoofden hun delegatie aan elkaar voor. De Nederlandse vorst heeft onder anderen de ministers Adema, Bruins Slot, Dijkgraaf en Ollongren meegebracht.
Historische banden
Op de binnenplaats van het gebouwencomplex wachten de Zuid-Afrikaanse en de Nederlandse pers tot de president en de koning er hun verklaring afleggen. Totdat de mededeling komt dat de president ervoor gekozen heeft dat eerder te doen, tijdens zijn gesprek met het koningspaar.
Ramaphosa had het daar over de „lang bestaande historische banden die teruggaan tot de aankomst van de eerste Nederlandse kolonisten in de Kaap in 1652”. Het liet zijn sporen na tot in het heden. Het land heeft twaalf officiële talen. De groep die Afrikaans spreekt, is daarbij de derde in grootte. Een taal die voor Nederlanders makkelijker te lezen dan te verstaan is.
De moslimgemeenschap in Zuid-Afrika heeft ook Nederlandse wortels: de oorsprong ligt in de komst van vrije arbeiders en politieke ballingen uit Nederlands-Indië in 1658.
Bruggen bouwen
De president spreekt over het bouwen van „bruggen van tolerantie en begrip” en toont zich erkentelijk voor de verontschuldigingen die de koning heeft aangeboden voor het aandeel van Nederland in de slavenhandel.
Die bruggen moeten ook nu worden gebouwd, vindt Ramaphosa. Hij noemt de strijd tussen Rusland en Oekraïne en „de verwoestende gebeurtenissen in Israël en Palestina” en uit de wens dat de vijandelijkheden worden gestaakt. Partij kiezen doet hij niet. „Als land dat de weg van verzoening boven conflict en vrede boven oorlog verkoos, geloven wij dat het inderdaad mogelijk is dat tegenstanders, zelfs degenen die een bittere geschiedenis delen, samenkomen ter wille van de vrede. Wij geloven dat verandering nooit te laat kan komen en dat het inderdaad mogelijk is.”
Discriminatie
De president heeft daarna nog veel lovende woorden voor de samenwerking tussen Nederland en Zuid-Afrika. „Zuid-Afrika valt op door zijn sterke wetgeving en zijn onafhankelijke rechtspraak”, reageert koning Willem-Alexander. „Mensen hebben hier de vrijheid om zich uit te spreken, zich te verenigen, hun eigen pad te kiezen, zichzelf te zijn. U was het eerste land in de wereld dat discriminatie op basis van seksuele oriëntatie grondwettelijk verbood. Dit alles verdient groot respect.”
De koning spreekt over kolonialisme, slavernij, apartheid. „We maken ons samen sterk voor de gelijkwaardigheid en veiligheid van ieder mens, ongeacht kleur, gender of seksuele gerichtheid. Tijdens ons bezoek komen deze onderwerpen aan bod, inclusief de weerbarstige praktijk die onze idealen soms nog in de weg staat.”
Veel jongeren in Zuid-Afrika zijn werkloos. „Goed onderwijs dat aansluit bij wat de samenleving nodig heeft, is de sleutel”, zegt de koning. „Onze landen werken al jaren samen op het gebied van onderwijs en onderzoek. Tijdens ons bezoek geven we daar graag een extra duw aan.”
Salvokop
De president roemt het aandeel van Nederlanders in de strijd tegen de apartheid in Zuid-Afrika. Bij die worsteling staat het Nederlandse koningspaar deze dag opnieuw stil, letterlijk, tijdens een rondgang door het Freedom Park. Dat is op initiatief van de presidenten Mandela en Mbeki aangelegd op Salvokop, een heuvel recht tegenover de regeringsgebouwen.
De motor brult als de bus de steile helling beklimt. Op de heuveltop wacht het koninklijk paar een warme wandeling langs S’khumbuto, de namenwand waarop gevallenen in de strijd tegen apartheid worden herdacht.
De dag eindigt in het Staatstheater met de gebruikelijke contraprestatie: de gasten bieden hun gastheer een programma aan dat dans en „pompende beats” belooft. Maar dan zit een deel van de pers al in het vliegtuig naar Kaapstad, voor het slot van het staatsbezoek.