Ook al mag Johannes Paulus II binnen een week het ziekenhuis verlaten, zoals zijn woordvoerder donderdag aankondigde, het is zeer twijfelachtig of de paus weer terugkeert als de oude. De luchtpijpontsteking waarvoor hij nu wordt behandeld, doet zijn inmiddels zeer beproefde lichaam geen goed. Als de paus nog in het openbaar zal verschijnen, is het de grote vraag in welke staat dat zal zijn. Er hangt, zoals het dagblad La Repubblica donderdag schreef, een sfeer alsof een tijdperk ten einde loopt.

Al jaren doen de geruchten de ronde dat de paus het niet of niet alleen voor het zeggen heeft in het Vaticaan. Het blijven geruchten, ook al omdat Johannes Paulus II zelfs in zijn beste jaren nooit een sterke greep heeft gehad op het dagelijks bestuur. Zo beschouwd is zijn afwezigheid in het Vaticaan niet zo dramatisch. „In het Vaticaan hebben we geen koffertjes met nucleaire geheimen waarvan iemand elk moment de sleutels moet hebben”, zei Joaquin Navarro-Valls, het hoofd van de perskamer van de Heilige Stoel, donderdag. En zo gaat elke ”dicasterie”, zoals een departement bij de Heilige Stoel heet, haar eigen weg.

De pauselijke raad voor de eenheid van de christenen schrijft verder in zijn document over de verhouding met de Orthodoxe Kerk. De congregatie voor de geloofsleer buigt zich nog steeds over de kinderversie van de catechismus. Anders is het als het geen binnenkerkelijke zaken betreft maar de politiek. Zo wordt Condoleezza Rice, de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken, maandag in Rome verwacht. Maar is Johannes Paulus II wel in staat haar te ontmoeten? Een dag later staat de topontmoeting tussen Sharon en Abu Mazen in Jeruzalem op het programma. Het Midden-Oosten is voor de rooms-katholieke politiek een topprioriteit. Als de paus die dialoog niet kan volgen, wie zal er dan voor hem gaan spreken?

Officieel maken bij afwezigheid van de paus in het Vaticaan twee kardinalen de dienst uit. Staatssecretaris Angelo Sodano, de tweede man in de curie, en Eduardo Martinez Somalo, de ”camerlengo”. De staatssecretaris en de kamerheer zijn ook de mannen die het interim-bestuur vormen.

Het opvolgingsvraagstuk lijkt actueel. Maar geen prelaat die daarover spreekt. Toch is het opvallend dat de laatste tijd enkele kardinalen zich vrij uitspreken over het taboe op het gebruik van voorbehoedmiddelen. Voorheen zagen ’vrijzinnige’ kardinalen, onder wie Godfried Danneels, voorbehoedmiddelen als een „minder kwaad.” In dat koor voegden zich eind januari twee curiekardinalen die als conservatief worden gezien.

De Zwitserse kardinaal George Cottier, de persoonlijke theoloog van de paus, verklaarde dat „men het gebruik van een condoom in bepaalde zaken moreel gezien als legitiem kan beschouwen.”

Minstens zo verrassend was de uitspraak van de Mexicaanse kardinaal Javier Lozano Barragan, hoofd van het departement van gezondheid. Hij vond dat in „bepaalde situaties” het gebruik van een voorbehoedmiddel „niet zondig” is. De Heilige Stoel wil niet weten van een machtsvacuüm. Instabiliteit is voor elke organisatie een gruwel. Als geen ander is Navarro-Valls, die ooit een boek schreef met de veelzeggende titel ”Manipulatie in advertentiemaken”, in staat de pers te bespelen. Zijn bulletins vanuit het rooms-katholieke ziekenhuis Gemelli stellen gerust. De Vaticaanse media doen weinig dramatisch over de gezondheidssituatie van de paus. De L’Osservatore Romano van donderdag wijdde maar een kwartpagina aan de ziekenhuisopname, terwijl de krant donderdags normaal gesproken weinig moeite heeft om drie volle pagina’s uit te trekken voor de wekelijkse audiëntie van de paus. Radio Vaticana werd door het staatssecretariaat niet eens gewaarschuwd toen de paus dinsdag naar Gemelli werd gebracht. Mogelijk blijft men trouw aan het gezegde dat in Rome wel eens wordt gehoord: „De paus is nooit ziek, totdat hij sterft.”