Ondanks de miserabele peilingen heerst optimisme bij veel congresgangers. „Er is weer enthousiasme, ook hier voel ik dat”, zegt oud-Kamerlid Agnes Mulder. Bontenbal - die in augustus Wopke Hoekstra opvolgde als partijleider - noemt de bijeenkomst een „warm bad”.

Ruim twee jaar geleden haalden de christendemocraten vijftien zetels in de Tweede Kamer, dat was een verlies van vier. In de laatste Peilingwijzer van begin deze maand, een gewogen gemiddelde van peilingen, bleef het CDA steken op twee tot zes zetels.

„Die underdogpositie ligt mij wel goed”, zegt Bontenbal. Hij hoopt dat de kiezers zijn partij in november weer vertrouwen willen geven. Bij de verkiezingen voor de provinciale staten liepen veel CDA’ers over naar de BBB. Het congres is het startschot voor de campagne.

De Rotterdammer Bontenbal profileert zich als de man van het midden. Als iemand die gedegen en bescheiden is. Fatsoen, gemeenschapszin, normen en waarden zijn steekwoorden die steeds in zijn bijdragen terugkeren.

In zijn toespraak - meer dan vijftien keer onderbroken voor applaus - haalde hij uit naar links en recht. Het idee van links dat de overheid alles kan oplossen is misleidend. „Het is onverantwoord om mensen te laten geloven dat de overheid onbeperkt geld kan blijven uitgeven.”

De VVD kreeg een veeg uit de pan omdat die liberale partij volgens hem wegliep voor haar verantwoordelijkheid door het kabinet te laten vallen over migratie. Terwijl grip krijgen op migratie „één van de grootste opgaven van deze tijd” is.

De partij wilde in Den Bosch eenheid uitstralen. Geen ruzie meer. Zelfs Hans Huibers die vorige maand opstapte als partijvoorzitter na kritiek op zijn functioneren, was positief. Hij zei in zijn afscheidswoord „ontzettend veel vertrouwen” te hebben in Bontenbal en kreeg daarvoor een staande ovatie.

De 86-jarige Piet Swart uit Renswoude is al bijna vijftig jaar partijlid. Het is zijn allereerste partijcongres en wil eens kijken hoe dat gaat. Swart heeft de partij in zijn gemeente zien krimpen. Ze ging van zes zetels naar één raadslid.

„De arrogantie van de macht, dan raak je los van de mensen”, zegt hij over de oorzaak van het verval. Dat Bontenbal „de oude draad” van het CDA weer oppakt, doet hem goed. Hij is „dik en dik tevreden”.