Burgers woedend op Chemours: „We worden vergiftigd”
Omwonenden van het Dordtse chemiebedrijf Chemours zijn boos. Ze eisen dat de fabriek per direct stopt met het vervuilen van de omgeving.
„Wij en onze kinderen worden vergiftigd; daar moet een einde aan komen”, zegt Arine van der Ham verontwaardigd. De Dordtse zit samen met Nienke Blauw en Joop Keesmaat in een achtertuin, op 1,5 kilometer afstand van Chemours.
Op verzoek van het drietal en nog zo’n 3000 andere bezorgde burgers deed de bekende advocate Bénédicte Ficq maandag een massa-aangifte tegen de chemiefabriek. Ficq, die eerder zaken aanspande tegen staalproducent Tata Steel (2021) en de tabaksindustrie (2016), wil dat de leidinggevenden van Chemours juridisch worden vervolgd voor het „opzettelijk en wederrechtelijk” in de bodem, de lucht of het oppervlaktewater brengen van gevaarlijke stoffen. Daar staat een gevangenisstraf van twaalf tot vijftien jaar op. Ficq beroept zich op artikel 173a van het Wetboek van Strafrecht.
De fabriek, die sinds 1962 in gebruik is, heeft decennialang PFAS in rivier de Merwede geloosd. Ook zijn de stoffen via de schoorstenen in de wijde omgeving terechtgekomen. PFAS zijn chemische stoffen die nauwelijks afbreken in het milieu, zich ophopen in het menselijk lichaam en schadelijk zijn voor de gezondheid. Zo kunnen sommige stoffen nier- en zaadbalkanker veroorzaken. Een broer van Van der Ham, die vlak bij de fabriek woont, heeft zaadbalkanker gehad.
Emmertjes grond
Keesmaat, die vier jaar geleden zijn vrouw verloor aan baarmoederkanker en dat wijt aan PFAS, is voorzitter van de Sliedrechtse actiegroep ”Gezondheid voor alles”. Sinds 2018 staat hij elke zaterdagochtend om 10.30 uur met een groep mensen te demonstreren bij Chemours. Als symbolisch protest storten de demonstranten steevast een paar emmertjes vervuilde grond bij het complex aan de Baanhoekweg. Sliedrecht ligt onder de rook van de chemiefabriek, aan de overkant van de Merwede.
Chemours wist volgens Keesmaat al jaren dat PFAS, stoffen die vrijkomen bij de productie van teflon, schadelijk zijn. „Koeien die in de jaren negentig in de buurt van een vestiging in Amerika graasden, vielen na een jaar dood neer.” Volgens hem heeft het chemiebedrijf bewust een locatie geopend langs de Merwede, zodat gifstoffen snel via de rivier naar de Noordzee kunnen worden afgevoerd.
Het bedrijf zelf ontkent de beschuldigen intussen in alle toonaarden. In een verklaring op zijn website zegt het concern „een goede buur” te willen zijn en „verantwoord” te willen produceren. Ook beweert het de uitstoot van GenX, een soort PFAS, met meer dan 99 procent te hebben verminderd ten opzichte van 2017. Van der Ham vindt echter dat Chemours de verantwoordelijkheid heeft om de bodem, die in de wijde omtrek vervuild is via lucht en (grond)water, te saneren.
Gifbommetjes
Blauw, die haar tuin vol heeft staan met fruitbomen en bessenstruiken, voelt zich geremd in het eten van de vruchten. Ze is bang dat dit gifbommetjes zijn. Ook durft ze nauwelijks meer water uit de kraan te drinken, uit vrees voor vervuiling met de chemische stof. De Dordtse, die rechten studeert aan de Open Universiteit in Heerlen en zich wil specialiseren in milieurecht, overweegt een speciaal waterfilter te kopen dat in staat is PFAS te verwijderen. In de Verenigde Staten schijnen duizenden omwonenden van de Chemours-fabriek gratis zo’n apparaat te hebben gekregen.
Van der Ham, Blauw en Keesmaat willen dat de uitstoot van PFAS door Chemours naar nul gaat. Daarom hopen ze dat provincie Zuid-Holland de vergunning hiervoor intrekt. De provincie heeft op dit moment echter geen mogelijkheid om dat te doen, stelt gedeputeerde Frederik Zevenbergen. „We moeten daar een solide, keiharde reden voor hebben.” Hij benadrukt gebonden te zijn aan de landelijke wet- en regelgeving. Volgens de gedeputeerde houdt het bedrijf zich nu aan de gestelde normen en regels, ook al heeft het door de jaren heen gezorgd voor verontreiniging met PFAS.
Mensenrecht
Van der Ham, die jurist is bij het Rijksvastgoedbedrijf, denkt echter dat er wel degelijk manieren zijn om „nul uit de pijp” af te dwingen. Zo zou dat volgens haar kunnen met een beroep op het recht op een schone, gezonde en duurzame leefomgeving. De Verenigde Naties hebben dat vorig jaar als mensenrecht erkend.
Overigens staan Chemours nog meer zaken te wachten. Juridisch adviseur Eric Meijer wil in november een civiele claim indienen bij de teflonproducent en bij de rechtbank. Ruim duizend mensen die in de buurt van de fabriek wonen, hebben zich inmiddels bij hem gemeld.
