Wie oude muziek zegt, zegt in heel veel gevallen ook geestelijke muziek. Vocale muziek is, afgezien van liefdespoëzie, voor het overgrote deel kerkmuziek. En daarom klinken deze dagen in kerken en concertzalen voor vele duizenden mensen, gelovig of ongelovig, psalmen en gebeden.

Bijbelteksten, in vele talen, Duits, Frans, Engels, Italiaans, Spaans. Veel ook in het Latijn. Maar ik geloof dat ik nog niet eerder barokmuziek op Bijbels-Hebreeuwse teksten heb gehoord. Die kans bood het Israëlische ensemble Profeti della Quinta onder leiding van Elam Rotem afgelopen zaterdagavond in Muziekcentrum Vredenburg. Op het programma stond muziek van Salomone Rossi.

Rossi (1570-ca.1630) was een Joodse componist die werkte aan het Noord-Italiaanse hof van Mantua. Naast de gebruikelijke hofmuziek, instrumentale kamermuziek en madrigalen, schreef hij ook composities voor de synagoge. En wel in dezelfde stijl als zijn overige muziek.

Rossi wilde in zijn geestelijke muziek van dezelfde middelen gebruik maken als in zijn overige werken. Het Joodse gebed wilde hij „versieren en verheffen” en dat leverde een aantal heel bijzondere werken op. De Hebreeuwse Bijbeltekst op muziek van rond 1600.

Zo klonken tijdens het concert Psalm 8 (”Lamnatzeach al hagitit”), en de Psalmen 128, 100, 146 en 137, naast enkele Joodse gebeden. Vijfstemmig gezongen door een vijftal zangers. Verstaan kon je alleen de naam van God, Adonai, en een enkele naam als Jeruzalem of Jakob. Maar de vertaling werd gebeamd en zo stapte je zomaar in deze bijzondere wereld.

Spannende vraag was eerst nog of een uur lang Rossi de aandacht gevangen zou kunnen houden. Dat zijn Joodstalige werken uniek waren wil natuurlijk nog niet zeggen dat ze ook als muziek boeiend zijn. Maar al spoedig werd je als toehoorder meegenomen in deze werken.

De musici bewogen zich heen en weer tussen het hof en de synagoge. Na enkele dansen en aria’s spoedde Rossi zich dan weer richting synagoge. Naast de vijf zangers musiceerden ook de twee violistes en de luitist op hoog niveau. Ensembleleider en baszanger Elam Rotem speelde ook nog klavecimbel. En hij vertelde het een en ander over de achtergronden.

Salomone Rossi en zijn muzikale vrienden hadden de hoop dat ze met hun samensmelting van de westerse christelijke muziek en de Joodse teksten een nieuwe Joodse muziekpraktijk tot stand zouden kunnen brengen. Dat lukte niet. Andere Joodse gemeenschappen hadden er de musici niet voor. Daarom kwam er door de verwoesting van het Joodse getto van Mantua eind jaren 1620 een einde aan deze praktijk en bleef deze Joodse oude muziek een unicum.

Elam Rotem en zijn mannen wilden zich daar niet bij neerleggen en zij zijn begonnen nieuwe oude muziek te schrijven op de Hebreeuwse Bijbeltekst. Muziek in vroeg-zeventiende-eeuwse stijl, gecomponeerd door musici van nu. Dinsdagmiddag om 17.00 uur klinkt van de hand van Elam Rotem in Utrecht het verhaal van Jozef en zijn broers, in het Hebreeuws, in oude stijl. Een intrigerende nieuwe weg.