”Van een eiland kun je niet vluchten. Fascistische massamoorden op Mallorca 1936”
Auteur: Jean Schalekamp
Uitgeverij: Aspekt, Soesterberg, 2000
ISBN 90 75323 45 X
Pagina’s: 222
Prijs: € 16,98. Weinigen zal het bekend zijn dat het paradijselijke vakantie-eiland Mallorca een tragische geschiedenis kent waar tot op de dag van vandaag een taboe op rust. De wrede burgeroorlog die Spanje van 1936-1939 teisterde, liet er open wonden achter.

Overigens geldt in het algemeen dat de Spaanse burgeroorlog een nationaal trauma is geworden dat nog steeds wordt verdrongen, hoewel er zeer veel over is gepubliceerd, ook op wetenschappelijk niveau. Voor alle duidelijkheid: tijdens het driejarige conflict vochten de republikeinen tegen de conservatieven (generaal Franco en het leger).

Het is de verdienste van Jean Schalekamp dat hij uit de doeken doet hoe Mallorca onder de burgeroorlog leed. Schalekamp woont sinds 1960 op Mallorca en raakte kennelijk geïnteresseerd in het drama. In zijn boek bericht Schalekamp over de gruwelijke gebeurtenissen die het bekende eiland troffen. Een invasie van falangisten (aanhangers van generaal Franco, die van 1939-1975 in Spanje regeerde) kostte velen het leven. Over deze gebeurtenis wordt sindsdien op Mallorca gezwegen als het graf.

Het is Schalekamp gelukt de geschiedenis beetje bij beetje te reconstrueren. Hij reisde het eiland af en kreeg de mensen aan het praten. Al die relazen stelde hij te boek. Op die manier vond hij uit wat er nu waar was van het boek ”Les grands cimetières sous la lune” van Georges Bernanos. Heel veel dus. Van een eiland kun je niet vluchten en de fascistische moorden vormen een aanklacht op zich. Het absurdste verhaal is dat van de wonderolie. De falangisten lieten hun slachtoffers -bij wijze van een gerechtelijk proces- een liter wonderolie opdrinken.

De speurtocht van Schalekamp leverde de vreselijkste getuigenissen op. Die worden geïllustreerd met foto’s - de vraag is of de lezer gebaat is bij afbeeldingen van lijken en botten. Aan de andere kant onderstrepen de foto’s de waarheid van het gebeurde.

In het laatste hoofdstuk geeft Schalekamp een evaluatie. Hij gaat in op de rol van de Rooms-Katholieke Kerk tijdens de repressie op Mallorca. „Bijna allen met wie ik hierover gesproken heb, waren het er over eens dat de houding van de priesters, vooral in de kleinere dorpen, enorm veel invloed heeft gehad op het meer of minder bloedige karakter van de terreur. In de meeste gevallen is die invloed negatief geweest, in sommige gevallen positief. In die laatste gevallen hebben de dorpspastoors een matigende invloed kunnen uitoefenen zonder dat dit negatieve gevolgen voor hen had.”

Hoewel het boek absoluut bijdraagt aan de completering van de geschiedschrijving, had het iets anders gekund. Het is nogal amateuristisch. De titels boven de hoofdstukken lopen niet echt vlot. Ook blijkt niet altijd waar het gesprekken met overlevenden van de massamoorden betreft. Zijn het monologen? En wie is de ikfiguur? Jean Schalekamp vraagt veel voorkennis en inlevingsvermogen van zijn lezer.