Het symposium met als titel ”Recht op leven. Hoe gaan we als kerk om met bedreigingen voor het ongeboren leven?” was belegd door de stichting Schreeuw om leven, ter gelegenheid van het verschijnen van het boek ”Recht op leven. Aanzet voor een bio-ethiek van het levensbegin”, geschreven door directeur Arthur Alderliesten. Het werd gehouden in de Goudse Sint-Janskerk en werd bezocht door zo’n honderd belangstellenden.

Een kritische kanttekening bij de term recht op leven werd gemaakt door dr. R. de Reuver, scriba van de Protestantse Kerk in Nederland, en een van de vier sprekers op het symposium. Als het leven een geschenk is, moet je voorzichtig zijn met de term recht, betoogde hij. „Heb je récht op een geschenk? Dan is het geen geschenk meer. Gebruik je het woord recht, dan kom je in een ander discours terecht.”

L.J.M. Hendriks, rooms-katholiek theoloog en rector van het priesterseminarie Rolduc, plaatste op zijn beurt in het panelgesprek kanttekeningen bij de uitlating van De Reuver. „Volgens mij willen we met de uitdrukking recht op leven uitdrukken dat, juist omdat het leven aan ons gegeven is, anderen daar dan niet meer over gaan. Dus: ik heb er recht op dat het leven dat ik kreeg, of dat ik ben, ook in die hoedanigheid gerespecteerd wordt.”

Op de bijeenkomst werd naast Alderliesten, dr. De Reuver en dr. Hendriks ook gesproken door Bernd Wallet, aartsbisschop van Utrecht in de Oud-Katholieke Kerk van Nederland, en door ds. W. Visscher, predikant van de gereformeerde gemeente in Amersfoort. Het was de bedoeling dat het symposium, niet primair zou gaan over abortus provocatus. Toch kwam dat thema in het panelgesprek meermaals aan de orde.

Zo vroeg in de zaal ds. J.W. Verboom, hervormd predikant te Apeldoorn, zich af „bij wie het leven nu eigenlijk veiliger is”, bij de rooms-katholiek Hendriks of bij de protestant De Reuver. „De eerste denkt meer vanuit het zijn en het feit van het leven, de tweede meer vanuit relaties. Mijn vraag aan beiden is: als nu een moeder ongewenst zwanger is en er is geen medische noodzaak tot abortus, verdient dat ongeboren leven dan absolute beschermwaardigheid? Is dat leven, van bijvoorbeeld veertien weken oud, hoewel het een weerbarstige relatie tot de moeder heeft en mogelijk ook niet wordt geliefd door moeder, dan toch intrinsiek beschermwaardig, omdat het in relatie staat tot de God van Israël?”

Kostbaar

Dr. De Reuver antwoordde daarop dat het uitgangspunt dat het leven een geschenk is zowel geldt voor het ongeboren leven als voor het geboren leven, dus het leven van de moeder. „Die twee moet je niet tegenover elkaar zetten, al zit er soms wel spanning tussen. Beiden zijn kostbaar in de ogen van God en bestemd om in liefdevolle relaties met anderen te leven.”

Hendriks antwoordde dat er zijns inziens „in deze casus geen reden is voor abortus te kiezen”, daaraan toevoegend dat „er vanuit katholiek standpunt in feite nooit reden is om voor abortus te kiezen.” Ook zei hij dat „wij mensen eigenlijk met gebonden handen staan tegenover de dramatiek die zich in zo’n kwestie heeft afgespeeld”, maar ook dat in de rooms-katholieke leer „de grens daar ligt waar je zelf het leven gaat beëindigen. Dat is iets wat nooit kan en mag.”

Conceptie

Alderliesten kiest in zijn boek voor het uitgangspunt dat het menselijk leven beschermwaardig is vanaf de conceptie. Wallet gaat daarin niet zonder meer met hem mee. Wat hem betreft moet ook de visie dat het menselijk leven na de conceptie „in toenemende mate” beschermwaardig is, onder een christelijke benadering geschaard worden. „Ja, de conceptie is het begin van het leven. Maar als de auteur van ”Recht op leven” dit moment tevens als het begin van de menselijke persoon ziet, dan scheiden daar onze wegen.”

Het boek van Alderliesten, uitgegeven bij Brevier, gaat vooral over (relatief) nieuwe medische ontwikkelingen, zoals embryokweek voor onderzoek, kiembaanmodificatie en embryoïden (kunstmatig gevormde embryo’s). Christelijke reflectie hierop kan baat hebben bij een benutten van het gedachtengoed van het Duitse theoloog Diettrich Bonhoeffer, betoogt Alderliesten. „Door te letten op Jezus Christus als de Geïncarneerde, de Gekruisigde en de Opgestane, kunnen we beter zicht krijgen op de oorsprong, het wezen en het doel van het leven.”

Sinaï

Ds. Visscher plaatste hier vrijdagmiddag kanttekeningen bij. „Van Bonhoeffer valt veel te leren. Maar toch, aan Christus gaat Gods openbaring op de Sinaï, door de Wet, vooraf. Een Bijbels christen denkt vanuit Wet en Evangelie. Abortus gaat in tegen het zesde gebod van de Wet des Heeren. Dus waar Bonhoeffer vanuit Christus redeneert, zou ik bij deze thematiek meer vanuit de Tien Geboden redeneren.”

Zouden de kerken als het om de beschermwaardigheid van het leven gaat, vaker een appel moeten doen op de overheid om beginnend leven ook daadwerkelijk beter te beschermen? Wallet reageerde terughoudend op dat idee. „Ik zie meer in een moreel beraad met overheid en maatschappij dan in een appel op de overheid.”