Adelbold II was bisschop van Utrecht van 1010 tot 1026. De eerste dom ontstond na een brand in de bestaande Sint-Maartenskerk. Onduidelijk is of Adelbold dit gebouw liet herstellen en uitbreiden of een nieuwe kathedraal liet bouwen. Financiële ondersteuning kreeg hij van de Duitse keizer Hendrik II, keizer van 1014-1024, van wie hij een leenman was. De Nederlanden behoorden tot het Heilige Roomse Rijk der Duitse Natie. Het bisdom Utrecht was onderdeel van het aartsbisdom Keulen.

Bij de wijding van de dom was de keizer aanwezig. De speciale wijdingsmis, ook wel kerkemis genoemd, werd vervolgens jaarlijks op dezelfde dag feestelijk met een mis herdacht. De inwoners van Utrecht hadden een vrije dag en een groot feest (de kerremis). Waarschijnlijk is de kermis in Utrecht in 1023 ontstaan.

In 1131 liep de dom brandschade op, in 1148 opnieuw, ditmaal ernstiger. Pas in 1173 had de herwijding plaats, op 22 juli, de kerkelijke feestdag van Maria Magdalena, schutspatroon van de kerk. Deze dag bleef tot de Reformatie als de officiële kerkwijdingsdag van de Domkerk gelden.

Bij de grote stadsbrand van 1253 werd de dom weer aanzienlijk beschadigd. Kort daarna werd besloten die te vervangen door de huidige gotische Domkerk. Dat gebeurde in fasen. Het romaanse schip heeft tot 1480 bestaan. In de Domkerk zijn resten van de romaanse dom bewaard gebleven. Zo zijn in de kooromgang onderaan de pijlers resten van rode zandsteen te zien. Uit de veertiende eeuw resteren tegelvloeren die voor een deel zichtbaar zijn gemaakt. Ook onder het Domplein zijn resten van de eerdere dom gevonden en te zien in de ondergrondse historische attractie DOMunder.