Nederland vergrijst, zorgmedewerkers gaan met pensioen. Toegang tot de zorg wordt steeds minder vanzelfsprekend. De wachtlijsten voor verpleeghuizen worden met de dag langer. Ouderen moeten zich steeds langer zelfstandig zien te redden. Goede voorbereiding op de laatste levensfase is daarom essentieel.

Toch schort het daar nogal aan, zo bleek donderdag uit onderzoek van ActiZ, uitgevoerd door een extern onderzoeksbureau onder een representatieve groep van ruim duizend Nederlanders. Zeker 83 procent van de mensen heeft niets concreets gedaan ter voorbereiding op hun grijze jaren. Meer dan de helft van de mensen praat er nooit met anderen over. Opvallend is dat met name 50-plussers uitstelgedrag vertonen. Zorgelijk, vindt Westerlaken. „Dat is juist de groep waar veel winst valt te behalen.”

Relaties

Ouderen kunnen zich op verschillende manieren voorbereiden, zegt de voorzitter van ActiZ. „Als je ouder wordt, is het heel verstandig om na te denken over vragen als: woon ik op een prettige plek? Kan ik beneden douchen? Kan ik met de rollator naar binnen? Woon ik in de buurt van mijn kinderen?”

Veel ouderen kampen met eenzaamheid. Probeer dat te voorkomen door tijdig een netwerk op te bouwen, adviseert Westerlaken. „Blijf investeren in de mensen om je heen, in wederzijdse relaties. Sluit je aan bij een vereniging of ga vrijwilligerswerk doen.”

Leer omgaan met technologie, raadt de voorzitter aan. „Laat eens je zoon, dochter of buurjongen je uitleggen hoe je bijvoorbeeld online je boodschappen kunt bestellen.”

Boodschappen

Ook aan jongeren heeft Westerlaken een boodschap. „Ga eens met je ouders of grootouders in gesprek over wat je voor hen kunt betekenen. Houd ook je eigen omgeving in de gaten. Misschien kun je boodschappen doen voor iemand in je straat. Zoiets begint vaak met oplettendheid naar elkaar toe.”

De helft van de mensen die geen voorbereidingen hebben getroffen, noemt daarvoor als reden niet te weten wat ze al zouden moeten regelen. Een afvinklijst zou dan handig zijn, zegt Westerlaken. „Zulke lijsten bestaan er voor als je achttien wordt en je kunt stemmen of je zorgverzekering moet afsluiten. Maar voor ouderen kan zo’n checklist ook handig zijn. Natuurlijke momenten voor het nagaan van zo’n lijstje zijn als je kinderen uit huis gaan of als je met pensioen gaat.”

Dat juist 50-plussers zich vaak slecht voorbereiden op hun oude dag, kan Westerlaken psychologisch duiden. „Ons brein is pijnvermijdend. Nadenken over onze oude dag betekent dat we worden geconfronteerd met de kwetsbaarheid van het leven. Dat is niet makkelijk, maar wel de realiteit.”

Recht op zorg

De meeste Nederlanders zijn er nog steeds van overtuigd dat ze recht op zorg hebben, omdat ze zorgpremie betalen. Niet alleen dat, de zorg moet ook nog eens betrouwbaar, betaalbaar en in de buurt zijn, zo vinden veel respondenten van het ActiZ-onderzoek. Bovendien dienen zorgmedewerkers hun persoonlijke aandacht te geven.

„Dat is geen houdbaar model meer”, zegt Westerlaken. Ze wijst op het aantal mensen dat momenteel in de thuiszorg en verpleeghuiszorg werkt: 470.000, meer dan ooit. Daarvan gaat de komende tien jaar 30 procent met pensioen. „Het wordt een enorme opgave om het aantal mensen in deze sector op hetzelfde niveau te houden. Terwijl het aantal mensen dat zorg nodig heeft hard blijft stijgen. We kunnen dus niet meer de zorg bieden die mensen willen. Dat kan betekenen dat er voor bijvoorbeeld je moeder met dementie geen plek meer is in het verpleeghuis.”

De voorzitter vindt dat politici eerlijk moeten zijn over de tekorten in de zorg, die de komende decennia alleen maar verder zullen oplopen. „Vaak hoor je hen beloven dat het allemaal beter wordt. Dus niet. Laat de politiek ook actie ondernemen op wat wel kan. Zorg ervoor dat er voldoende seniorenwoningen worden gebouwd. Zodat mensen die graag gelijkvloers willen wonen, ook die mogelijkheid hebben.”