Kucherenko keerde terug van een bezoek aan Cuba, toen hij aan boord van het vliegtuig ernstig ziek werd. Het toestel maakte een noodlanding in het zuiden van Rusland, waar artsen de 46-jarige politicus tevergeefs probeerden te reanimeren. Zijn familie weet zijn plotselinge dood in een eerste reactie aan hartfalen, maar wil de officiële autopsie afwachten. Die zou later deze week plaatshebben.

Ondanks de verklaring van zijn familie brengen veel media de plotselinge dood van de bewindsman in verband met zijn kritische uitspraken over Rusland – en in het bijzonder over de invasie van Oekraïne. De Russische journalist en filmmaker Roman Super had eerder een boekje opengedaan over een onderhoud dat hij met de minister had, kort voor de kritische verslaggever zelf zijn vaderland verliet na het begin van de oorlog.

Tijdens dat gesprek zou Kucherenko de journalist hebben aangeraden Rusland te verlaten en zijn gezin in veiligheid te brengen. Zelf kon hij dat niet doen, want „ze nemen onze paspoorten in en er is geen plek op de wereld waar een Russische onderminister gelukkig zou zijn, na deze fascistische invasie”.

Volgens Super zou de politicus hem hebben toevertrouwd dat hij de situatie alleen de baas kon door „handenvol antidepressiva en kalmeringsmiddelen te slikken”. „Ik slaap niet veel. We worden allemaal gegijzeld. Niemand kan een kik geven.”

Verdachte omstandigheden

Kucherenko’s dood is bepaald niet het eerste sterfgeval van een hooggeplaatst persoon die zich –al dan niet publiekelijk– kritisch over president Vladimir Poetin en het Russische regeringsbeleid had uitgelaten. Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne kwamen al zo’n 25 Russen onder verdachte omstandigheden om het leven. In veel gevallen ging het om oligarchen of andere invloedrijke zakenlieden. The Moscow Times spreekt zelfs van 40 topmanagers die de afgelopen vijftien maanden overleden.

Vorige maand stierf Igor Shkurko, baas van energiebedrijf Yakutskenergo, in zijn cel. Hij werd verdacht van het aannemen van steekpenningen. De autoriteiten hielden het op zelfmoord. Die doodsoorzaak komt veelvuldig terug. Begin dit jaar werden twee tyconen uit de gasindustrie, Leonid Shulman en Alexander Tyulakov, dood gevonden, met afscheidsbrieven op hun lichaam. Hetzelfde gold voor Vasily Melnikov, Vladislav Avayev, and Sergey Protosenya, drie topmannen die samen met vrouw en kinderen levenloos werden aangetroffen. Een combinatie van moord en zelfmoord, aldus de officiële verklaring.

Maar ook moord en onverklaarbare ongelukken achtervolgen toplieden uit de zakenwereld. In juli vorig jaar dreef energietycoon Yuri Voronov dood in zijn zwembad in Sint Petersburg. Doodsoorzaak: een schot door het hoofd. Alexander Subbotin, directeur van een gasbedrijf, stierf aan paddengif.

In augustus vorig jaar viel de in Litouwen geboren Poetin-criticus Dan Rapoport uit het raam van zijn appartement in Washington. Ravil Maganov, directeur van een Russisch oliebedrijf, stortte kort daarna zes verdiepingen naar beneden van een gebouw in Moskou. IT-magnaat Grigory Kochenov maakte een fatale val van zijn balkon.

Wanhoop

Het Amerikaanse tijdschrift The Atlantic spreekt van het ”Russische Plotselinge Dood Syndroom” om de raadselachtige dood van tientallen managers en oligarchen aan te duiden. „Hier is een lijst van mensen die je op dit moment niet zou willen zijn: Een Russische worstenkoning, directeur van een Russisch gasbedrijf, hoofdredacteur van een Russische tabloid. Iedereen die aan die omschrijving voldoet, kan beter niet in de buurt van een open raam gaan staan”, aldus het magazine in nogal cynische bewoordingen.

Tegelijkertijd tekent The Atlantic aan dat zeker niet in alle sterfgevallen sprake hoeft te zijn van kwade opzet van de Russische machthebbers. Ook stonden niet alle omgekomen personen per se als zeer uitgesproken critici van het Kremlin bekend. Het blad citeert historicus Edward Luttwak, die erop wijst dat zakenlieden uit wanhoop over de impact van de internationale sancties tegen hun land wel degelijk zelfmoord kunnen hebben gepleegd.

Anderzijds is de Russische geheime dienst in het verleden diverse keren in verband gebracht met de dood van verklaarde tegenstanders van president Poetin. De bekende oppositieleider Alexei Navalny overleefde in 2020 een aanslag met zenuwgas. Een jaar later stelde het Europese Hof voor de Rechten van de Mens vast dat twee agenten optraden namens de Russische staat bij de vergiftiging van overloper Alexander Litvinenko. Die overleed in 2006 in Groot-Brittannië, na het drinken van thee waaraan het dodelijke polonium-210 was toegevoegd.

Hoe dan ook gaat van de opzienbarende sterfgevallen een niet mis te verstane waarschuwing uit dat kritiek leveren op Poetin en het Russische regeringsbeleid een riskante aangelegenheid is.