Dat concluderen onderzoekers van de Radboud Universiteit in Nijmegen in een dinsdag gepubliceerd rapport.

Het zou normaal moeten zijn dat trans personen juist met vragen als gevolg van „minderheidsstress” op meerdere plekken terecht kunnen, zo schrijven de onderzoekers. Dat is echter niet het geval; de specialistische zorg is nu de enige plek waar kennis, aandacht en (psychische en somatische) zorg structureel aanwezig zijn. Daardoor ontstaat een run op deze zorg. Onwenselijk, aldus de onderzoekers, omdat deze zorg de maatschappelijke achtergrond van de zorgvraag niet kan oplossen. „Deze situatie vraagt om een tweesporenbeleid waarbij enerzijds geïnvesteerd wordt in specialistische transgenderzorg om wachtlijsten op te heffen, en anderzijds geïnvesteerd wordt in een kennis- en expertise-impuls op het gebied van genderdiversiteit in de reguliere zorg en de bredere maatschappij”, zo raden de onderzoekers aan.

Concreet: scholen moeten leren beter om te gaan met verschillende genderidentiteiten, sportclubs moeten leren meer ruimte te bieden voor transgender en non-binaire personen, huisartsen moeten beter leren inschatten („identificeren”) waar iemand met gendervragen het best terecht kan en psychologen in de reguliere GGZ moeten hun handelingsverlegenheid overwinnen als ze met gendervragen worden geconfronteerd.

Dat het brede palet aan vragen waar transgender personen mee worstelen nu uitsluitend landt in het specialistisch zorgdomein is niet zonder risico’s, schetsen de onderzoekers. Eén van die risico’s is het pathologiseren van de klachten; oftewel: het duiden van symptomen als een aandoening, die alleen met vergaande ingrepen, zoals bijvoorbeeld een geslachtsveranderende operatie te verhelpen zou zijn. Veel transgender personen hebben juist behoefte aan het exploreren, verkennen van hun genderidentiteit, zo constateren de onderzoekers echter. „De strakke structuur van het specialistisch zorgsysteem leent zich hier niet voor. Deze mismatch leidt tot ontevredenheid met het zorgsysteem”. Het rapport waarschuwt ook voor onnodige medicalisering, waarbij psychosociale problemen die hun oorsprong hebben in de samenleving worden opgepakt in de medische context. Zonder investering in de maatschappelijke aspecten van genderdiversiteit zullen de groeiende wachtlijsten alleen nog maar verder toenemen, aldus de auteurs.

Verantwoordelijk zorgminister Kuipers (D66) stelt in zijn beleidsreactie dat hij de aanbeveling voor een tweesporenbeleid overneemt. Het kabinet blijft proberen de wachtlijsten voor de specialistische zorg weg te werken, zo belooft hij. Tegelijk roept hij het onderwijs en de maatschappelijke organisaties op hun rol te pakken. Om de samenwerking tussen partijen te faciliteren, wil Kuipers „een onafhankelijke en verbindende organisatie voor de transgenderzorg” oprichten. De komende periode wordt een voorstel hiervoor uitgewerkt, zo zegt de bewindsman toe.