Angst houdt veel scholieren in zijn greep
Een beklemmend gevoel, verlammend en altijd onverwacht. Als angst je te pakken heeft, wordt het leven lastig. Niet voor niets wordt angst de keizerin van de emoties genoemd.
Sinds coronatijd en eigenlijk daarvoor al sluipt angst meer en meer via de achterdeur de middelbare school binnen en houdt leerlingen in zijn greep. School lukt niet meer, contacten met leeftijdgenoten verlopen stroever en op den duur lijkt het of er niets meer gaat.
Reden voor de VPRO om een zesde aflevering vast te knopen aan de indrukwekkende ”Angstpodcast” die de omroep twee jaar geleden produceerde en die –terecht– opnieuw in de schijnwerpers te zetten.
Wat is angst? Hoe voelt het? Wat kun je ertegen doen? Waarom lijkt het zo toe te nemen? En heeft angst ook positieve kanten? Dat zijn vragen die de makers van de podcast proberen te beantwoorden, of in ieder geval het raadsel een beetje te ontrafelen.
Initiatiefnemer Daan Heerma van Voss kent de greep van angst van binnenuit. Als kind al, maar zeker sinds zijn middelbareschooltijd. „Ik heb honderden paniekaanvallen gehad, vooral rond overhoringen. Dan rende ik in paniek de klas uit. Klasgenoten begrepen het niet. Ik ook niet. Op school dachten ze dat ik faalangst had, maar het ging dieper.” Die paniek was een uiting van onveiligheid, weet hij nu. „Bij stress ben je het liefst in een veilige omgeving. School was dat niet voor mij.”
Een angststoornis is zeker geen zeldzaamheid. Een op de zestien Nederlanders krijgt ooit in zijn leven de diagnose angststoornis. Na de relatief rustige en voorspelbare basisschool komt de middelbare school, de plek waar veel mensen voor het eerst vergaande gevoelens van somberheid, angst en paniek ervaren. „Dat is precies in een leeftijdsfase waarin kwetsbaarheden naar voren komen”, zegt orthopedagoog Froukje Mulder van de scholengemeenschap Greijdanus in Hardenberg. „Die moet je zien te klaren. Dat gaat voor de een makkelijker dan voor de ander.”
Op haar ‘angstspreekuur’ ziet Mulder iedere maandag leerlingen die tegen problemen aanlopen. Jongeren hebben behoefte aan contact en moeten hun verhaal kwijt kunnen, is het beleid van de school. Pas als er meer aan de hand is, komen ze bij jeugdhulp terecht. Daarnaast wordt de vinger gelegd bij de prestatiemaatschappij, waarin jongeren van alle kanten de druk voelen. „Zijn deze kinderen ziek, of reageren ze met angst normaal op deze samenleving?”, werpt een van de geïnterviewden op. De vraag stellen, is hem beantwoorden.
De ”Angstpodcast” schetst een indringend beeld van de enorme stempel die angst en –vaak in het verlengde– depressie op het leven drukken. Aan de hand van persoonlijke ervaringen en verhalen vanuit zijn voorgeslacht en vriendenkring brengt Heerma van Voss de materie dicht bij de luisteraar.
Angst op zich is een nuttige emotie, maar bij acteur Pepijn Schoneveld werd het naar eigen zeggen een heel groot ding. „Het is de angst die zichzelf in stand houdt. Iedereen die een angststoornis heeft, zal dat herkennen.”
Gelukkig kan die ook overgaan, al moet Schoneveld wel medicijnen blijven slikken. „Nu heb ik bijna geen angsten. Ik heb die gedachten wel, maar ze doen me niet zoveel meer. Niet de angstgedachten zelf zijn het probleem, maar dat je ze niet kunt afremmen.”
Je moet ermee leren omgaan, stelt ook schrijver Elfie Tromp. Ze vergelijkt angst met een vervelende huisvriend die ongenood binnenkomt en op de bank gaat zitten. Je kunt proberen hem de deur uit te werken, maar dan blijft hij juist zitten. „Geef hem een biertje en ga er even naast zitten. Dan gaat hij vanzelf wel weer weg.”
Wie zelf geen last heeft van doorgeslagen angstgevoelens, zal na het luisteren van de podcast de impact van een angststoornis nog steeds niet kunnen doorgronden. Wel wat beter begrijpen en zeker niet meer ontkennen of zelfs weglachen. Helaas zetten sommige sprekers hun betoog incidenteel kracht bij met een vloek. Dat geldt met name voor aflevering 5, die gaat over angst als drijvende kracht en bron voor creativiteit.
