De voorstanders van het recht op abortus in de VS zijn woedend omdat rechter Matthew Kacsmaryk in Amarillo (Texas) eind vorige week besloot het voorschrijven en distribueren van de abortuspil te verbieden. De rechter gebruikte het argument dat het middel destijds op onzorgvuldige wijze en op onjuiste gronden is goedgekeurd. Mifepristone bengt volgens hem de gezondheid van de vrouw in gevaar. De pil is in 2000 tot de markt toegelaten door de voedsel- en medicijnwaakhond FDA.

Rechter Kacsmaryk fundeerde zijn besluit op de Comstock Act, een zedelijkheidswet uit 1873. In zijn uitspraak schrijft de Texaanse rechter dat deze wet „per post bestelde abortus onomstotelijk verbiedt”.

De angst van de prochoicebeweging in Amerika is nu dat door deze uitspraak het gebruik van de pil in heel de VS in de ban gaat. Tot nu toe konden vrouwen dit middel gewoon verkrijgen bij apotheken. Vrouwen die in staten wonen waar de ingreep wettelijk is verboden –ongeveer een derde van alle staten– kunnen de pil per post bestellen.

Uit voorzorg hebben gouverneurs van progressieve staten inmiddels een ‘noodvoorraad’ van de pil besteld voor het geval dat de farmaceutische bedrijven de productie ervan moeten stilleggen. Zo liet de Californische gouverneur Gavin Newsom maandag weten dat hij twee miljoen doses Misoprotol heeft „veiliggesteld”. Misoprotol is een middel dat meestal naast Mifepriston wordt gebruikt, maar dat ook zelfstandig een abortus kan opwekken.

Juridisch probleem

Of het inderdaad definitief tot een landelijk verbod komt, is om twee redenen nog maar de vraag. In de eerste plaats omdat twintig minuten na de uitspraak in Texas een rechter in de westelijke staat Washington juist een diametraal tegengesteld vonnis uitsprak. Rechter Thomas O. Rice beval medicijnwaakhond FDA de status quo te behouden en de toegang tot de abortuspil te handhaven.

Daarnaast zit er een opmerkelijke clausule in de uitspraak van de Texaanse rechter. Hij bepaalde dat het verbod op de abortuspil pas een week na het vonnis moet ingaan. Daarmee gaf hij al dan niet bewust het ministerie van Volksgezondheid de ruimte om tegen zijn uitspraak in beroep te gaan.

Voor de Amerikaanse regering is het gegeven dat de twee vonnissen elkaar tegenspreken een probleem. Ze moet de rechterlijke uitspraken respecteren, maar kan beide vonnissen uiteraard moeilijk met elkaar rijmen.

Aan de rechter in Washington heeft het ministerie van Justitie inmiddels om een nadere toelichting gevraagd. Tegen de uitspraak van de Texaanse rechter is het ministerie van Volksgezondheid in beroep gegaan bij het Vijfde Hof van Beroep. Daarbij voert ze twee argumenten aan. In de eerste plaats wijst ze erop dat de organisaties die het proces in Texas zijn begonnen, een conglomeraat van prolife-organisaties, geen persoonlijk belang hebben bij een verbod op de abortuspil. In de tweede plaats wijst ze erop dat de goedkeuring van een medicijn niet bij rechters maar bij wetenschappers moet liggen.

Zowel voor- als tegenstanders van abortus zijn het erover eens dat de juridische knoop moeilijk valt te ontwarren. Beide partijen verwachten dat de kwestie uiteindelijk zal worden voorgelegd aan het hooggerechtshof. Daarbij hebben tegenstanders van abortus de hoop dat het hoogste rechtscollege een beslissing zal nemen in lijn met het besluit van vorig jaar. Toen besloten de opperrechters in meerderheid dat het landelijk recht op abortus in strijd is met de grondwet.

Politiek rumoer

Inmiddels heeft een aantal Congresleden ook hun stem laten horen. Enkele tientallen Democraten hebben in een brief aan de regering gevraagd het besluit van de Texaanse rechter te blokkeren. Sommigen van hen stellen dat farmaceuten en apothekers het verbod moeten negeren in het geval dat toch van kracht wordt.

Bijna zeventig Republikeinse Congresleden hebben een kort geding hebben aangespannen om het besluit van de rechter in Texas juist te handhaven. Binnen hun partij is er een grote groep politici die blij is met het vonnis van rechter Kacsmaryk. Voormalig vice-president Mike Pence zei maandag: „Het leven won vrijdag opnieuw. (…) De uitspraak van de Texaanse rechter herstelde een fout van twintig jaar.”