Het zijn twee nieuwe signalen dat het er later deze week, als er twee dagen achtereen verder wordt gepraat, om zal spannen. Afgelopen vrijdag al legde Agractie, bekend van de protesten tegen het stikstofbeleid, het mes op tafel.

Waarom een landbouwakkoord?

Boeren en ook tuinders verkeren in onzekerheid door alle maatregelen die op hun sector af komen. Denk aan de stikstofcrisis waarvoor een oplossing moet komen, maar ook aan natuurherstel, verbetering van de kwaliteit van water en lucht en het tegengaan van de klimaatverandering. Het kabinet heeft beloofd duidelijk te maken welke toekomst er blijft voor de landbouw. Verantwoordelijk minister Piet Adema onderhandelt daarover met een kleine zeventig partijen. Doel is een breed gedragen akkoord, dat boeren en tuinders zekerheid geeft voor de periode tot 2040: wat kan er wel, en hoe kunnen zij daarmee een inkomen verdienen.

Wie zitten er aan tafel?

Aan de zogeheten hoofdtafel, die het akkoord schrijft, zitten het ministerie van Landbouw, vier boerenorganisaties (LTO Nederland, Agractie, jongerenorganisatie NAJK en de organisatie van biologische boeren Biohuis), de provincies, de landschappen en koepelorganisaties van de levensmiddelenindustrie en de supermarkten.

De hoofdtafel krijgt input van sectortafels die inzoomen op de akkerbouw, de melkvee- en kalverhouderij, de pluimveehouderij, de varkenshouderij, de tuinbouw en kleinere sectoren. En dan is er nog een reflectietafel van economen, ecologen en juristen die beoordelen of dat wat aan de hoofdtafel wordt bedacht, haalbaar is.

Wat zijn belangrijke knelpunten?

Het overleg is achter gesloten deuren, maar boerenorganisaties koppelen regelmatig terug naar hun achterban. Daarbij blijkt dat de grootste problemen zitten bij de melkveehouderij. Heet hangijzer is extensivering, waarop de overheid inzet. Dat betekent dat boeren minder koeien per hectare mogen houden. Agractie-voorman Bart Kemp zei eind januari al dat overheid en sector op dit punt „lijnrecht tegenover elkaar” staan. Agractie wil vooral perspectief voor de „grote meerderheid van de boeren die efficiënt wil produceren”. Voorman Henk Bleker van melkveehoudersvakbond NMV liet zich in soortgelijke bewoordingen uit.

Vrijdag bleek dat „de grondkwestie” een breekpunt dreigt te worden. Agractie wil geen beperkingen aan boerengrond, terwijl het kabinet juist toe wil naar overgangsgebieden tussen natuur en landbouw. Daar krijgen boeren minder mogelijkheden.

Verder wordt gesteggeld over al dan niet gedwongen onteigening van boeren, de vraag hoe de staat van de natuur precies moet worden beoordeeld (alleen op basis van de berekende stikstofneerslag of breder), het budget dat minister Adema heeft om boeren die hun bedrijf moeten verplaatsen of veranderen te helpen en de vraag hoe boeren hun inkomen op peil kunnen houden.

In welke fase zit het proces?

Maandag kwam de reflectietafel voor de tweede keer bij elkaar onder voorzitterschap van oud-SGP-Kamerlid Dijkgraaf. Dit betekent dat een concept in hoofdlijnen op tafel ligt. Maar gezien de huidige strubbelingen moeten belangrijke details nog worden ingevuld. Doelstelling is volgens Adema’s ministerie nog steeds dat er in de loop van april een akkoord is.
Welke invloed heeft de verkiezingsuitslag op het proces?

De provincies moeten plannen uitwerken voor herinrichting van het landelijk gebied. Daarbij zullen ze rekening houden met het landbouwakkoord. De BoerBurgerBeweging neemt als winnaar het voortouw bij de vorming van alle nieuwe colleges van Gedeputeerde Staten. De BBB heeft steeds gezegd dat gedwongen onteigening van tafel moet, evenals vervroeging van de stikstofdoelen van het kabinet van 2035 naar 2030.

Waarom is het sinds deze dinsdag extra spannend?

DDB wil de nieuwe Staten niet in de weg zitten door een akkoord te sluiten binnen de grenzen van het huidige kabinetsbeleid. LTO zegt, in zachtere bewoordingen, eigenlijk hetzelfde: de uitgangspunten van het kabinet moeten op de helling. Deze week moet blijken of Adema zich daar sterk voor wil maken en of het kabinet wil bewegen.