Kerk betaalt hoofdprijs in energiecollectief
Vrijwel iedereen betaalt in 2023 meer voor energie dan vorig jaar, maar kerken zijn wel erg duur uit. Dat geldt althans voor de kerken en kloosters die participeren in het collectief Energie voor Kerken. Dat kocht gas en elektriciteit in op de top van de markt.
Klachten zijn een nieuw fenomeen voor Energie voor Kerken. Het in 2006 gestarte collectief, een initiatief van de werkgroep kerkgebouwen van het Interkerkelijk Contact in Overheidszaken (CIO-K), levert de ongeveer 2000 deelnemers –met in totaal 8000 aansluitingen– door de bank genomen een leuk voordeel op. Immers, als je samen inkoopt ben je een grotere partij en dat is gunstig bij onderhandelingen met energieleveranciers.
Maar dit jaar gaat het helemaal mis. De kerken zijn, bij hetzelfde verbruik, in 2023 vier keer zo duur uit als afgelopen jaar. De vragen en de klachten stromen dan ook binnen. Het zijn er zoveel, en ze zijn zo ”complex”, dat het niet lukt om ze allemaal snel te behandelen. In februari was er zelfs een achterstand van meer dan een maand. Reden voor Energie voor Kerken om samen met partner Hellemans Consultancy –het bureau dat het uitvoerende werk voor zijn rekening neemt– op donderdag 9 maart in Hoevelaken een informatiebijeenkomst te beleggen. Zo’n 700 belangstellenden hebben zich aangemeld om die fysiek of via een livestream bij te wonen.
Hoe kon het zover komen? Een reconstructie op basis van de nieuwsbrieven van Energie voor Kerken en gesprekken met kerkrentmeesters en andere betrokkenen maakt duidelijk dat gas en stroom veel later zijn ingekocht dan de bedoeling was. En dan ook nog eens in de periode dat de prijzen torenhoog waren: augustus en september 2022.
Energie voor Kerken werkt met projecten met een looptijd van drie jaar. De huidige projectperiode betreft de jaren 2023 tot en met 2025. Kerken kregen in het najaar van 2021 de vraag voorgelegd of ze (weer) mee zouden doen. Als het gros van de handtekeningen binnen was, en dus ingeschat kon worden hoe groot de behoefte aan stroom en elektriciteit zou uitpakken, zou Hellemans op zoek gaan naar een leverancier.
Projectplan
Het projectplan dat de kerken was voorgelegd, voorzag in een duidelijke strategie. In de eerste drie kwartalen van 2022 zou 70 procent van de verwachte energiebehoefte voor 2023 worden ingekocht. De resterende 30 procent zou vlak voor de aanvang van het leveringsjaar volgen. Maar die strategie blijkt niet gevolgd, met dramatische consequenties voor de aangesloten kerken.
Hellemans startte in januari 2022 onderhandelingen met zes al eerder geselecteerde potentiële energieleveranciers. Op dat moment waren de energieprijzen al enige tijd aan het stijgen, omdat Rusland de gastoevoer naar Europa afkneep. De stijging kreeg een nieuwe impuls toen dat land op 24 februari Oekraïne binnenviel. Energieleveranciers raakten kopschuw en voelden er niet voor om contracten voor een langere periode aan te gaan. Maar dat wilde Energie voor Kerken juist wel. Het maakte de onderhandelingen er niet gemakkelijker op. De nieuwsbrief van april waarschuwt alvast dat de aangesloten kerken een „verdubbeling” van de energiekosten in 2023 tegemoet kunnen zien. Achteraf een erg optimistische inschatting.
Uiteindelijk sloot Hellemans, namens Energie voor Kerken, pas eind juli een nieuwe overeenkomst met Greenchoice. Met die leverancier doet het collectief al sinds 2013 zaken. Nu de overeenkomst er lag, kon het bureau op de futuremarkt energie inkopen.
Tot omstreeks half augustus had Hellemans slechts 10 procent van de door de kerken opgegeven behoefte aan gas en stroom ingekocht. De prijzen waren intussen zeer sterk aan het stijgen. Tegelijk begon de tijd te dringen, want de energiemarkt voor levering 2023 zou op 15 december sluiten.
Met de winter in aantocht leek het niet uitgesloten dat de energieprijzen nog verder zouden stijgen, zeker als de winter streng zou worden. Hellemans nam het zekere voor het onzekere en hapte toe. Eind september was alle gas ingekocht. Van de elektriciteitsbehoefte stond nog 7 procent open. Deze keer meldde de nieuwsbrief: „De aangesloten kerken dienen rekening te houden met een verviervoudiging van de energiekosten.”
Scholen
Hellemans is een ervaren partij. Het bureau doet ook het uitvoerende werk voor Energie voor Scholen, waar 6500 scholen uit het basis- en het voortgezet onderwijs aan meedoen, en collectieven voor gemeenten, voor de zorg en voor de industrie. De scholen zien hun energienota dit jaar naar verwachting met 30 procent stijgen, blijkt uit de nieuwsbrieven van dit collectief. Een fors verschil met de situatie bij de kerken.
Eén verklaring daarvoor is dat Energie voor Scholen met een projectperiode van vijf jaar werkt, in plaats van drie jaar. De huidige periode betreft de jaren 2021 tot en met 2025. Leverancier van de stroom en het gas is DVEP Energie. Het collectief, waar ook reformatorische scholen in participeren, had de energiebehoefte voor 2023 begin 2022 al voor een groot gedeelte ingekocht. In een positief getoonzet bericht op haar website kon de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS) al op 21 februari 2022, vlak voor de Russische inval in Oekraïne, concluderen: „Aansluiting bij collectief Energie voor Scholen lonend.”
In augustus 2022 is, zo blijkt uit nieuwsbrieven van het collectief, 92 procent van de elektriciteitsbehoefte voor het nieuwe jaar afgedekt en 90 procent van de gasbehoefte. Daarvan zijn „grote delen” al vóór de extreme prijsstijgingen, deels al in 2020, ingekocht. In dat laatste jaar is ook al 75 procent van de behoefte aan gas voor 2024 en 45 procent voor 2025 ingekocht. Bij stroom gaat het om respectievelijk 40 en 15 procent. Energie voor Scholen profiteert daarom nog jarenlang van de lage energieprijzen van vóór 2022.
Terugtrekken
Is dat verschil in contractperiode de enige verklaring voor de kloof tussen kerken en scholen? Of heeft Hellemans foute inschattingen gemaakt bij het inkopen van energie voor de kerken? En als dat zo zou zijn, is daar dan nog wat aan te doen? Kunnen kerken zich misschien tussentijds terugtrekken?
Tom Peters, adviseur collectieven bij Hellemans Consultancy en aanspreekpunt inzake Energie voor Kerken, wil op deze vragen van het Reformatorisch Dagblad geen antwoord geven. „We willen eerst met de kerken praten, en niet vooruitlopen op de informatiebijeenkomst van donderdag. Daar komen al deze punten aan de orde”, zegt Peters.
Hij wil wel bevestigen dat er inmiddels met Greenchoice wordt gekeken of de pijn over een wat langere periode uitgesmeerd kan worden. In een update aan de deelnemers schrijft hij over de „gehele collectieve looptijd van 2023 tot en met 2025”. Daarbij is het de bedoeling dat de kerken nog wel „zoveel mogelijk” kunnen profiteren van de prijsplafonds voor stroom en gas die de overheid voor 2023 heeft ingesteld.
Gasprijs
Op dit moment liggen de energieprijzen veel lager dan een half jaar geleden, en ze dalen nog steeds. De Europese gasprijs dook op de Amsterdamse gasbeurs begin deze week onder de 43 euro per megawattuur, een prijs die voor het laatst in de zomer van 2021 werd aangetikt. Dat is te danken aan de relatief lage vraag vanwege de zachte winter en de aankoop van vloeibaar gas uit de Verenigde Staten en Qatar.
Energie voor Kerken is „druk bezig om de inkoop voor de jaren 2024 en 2025 te starten”, meldt de update. Van concreet ‘klikken’ op futures lijkt nog geen sprake. Eerst krijgen de deelnemers donderdag uitleg over de voor- en nadelen en de risico’s van inkoop op dit moment.
