Het is voor Macron al de tweede reis naar Afrika in ruim een half jaar tijd. In juli 2022 was hij al in Kameroen, Benin en Guinee-Bissau. En als het aan het Franse staatshoofd ligt, blijft het niet bij deze twee reizen. Hij kondigde aan het Afrikaanse continent voortaan iedere zes maanden, „of zelfs vaker”, met een bezoek te willen gaan vereren.

Er staat zonder meer iets op het spel. Macron is niet de enige die zijn gezicht laat zien op het zuidelijke continent. De Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergej Lavrov, reisde sinds juli 2022 ook al twee keer naar Afrika. En China blijft eveneens onverminderd warme belangstelling voor het grondstofrijke continent tonen.

Frankrijk staat ten opzichte van Rusland inmiddels 2-0 achter in de slag om het hart van Afrikaanse leiders. Recent moesten Franse troepen zich terugtrekken uit Mali en Burkina Faso, ten gunste van Russische invloed. De leiders van de landen hebben Parijs duidelijk gemaakt geen prijs meer te stellen op de Franse aanwezigheid. Ook onder de bevolking leven sterk anti-Franse sentimenten. Die wortelen in het idee dat de oud-kolonisator nog altijd de lakens uitdeelt.

Macron probeerde deze week tegemoet te komen aan die gevoelens. Voorafgaand aan zijn reis zette Macron maandag het nieuwe Franse Afrikabeleid uiteen. Kernwoorden daarin zijn nederigheid en bescheidenheid. „Frankrijk wil een nieuwe, evenwichtige en wederzijdse, relatie opbouwen met de landen van het Afrikaanse continent”, zei de Franse president. „Afrika mag niet langer een achtertuin zijn.”

Concreet betekent het dat Frankrijk in Afrika op militair gebied vooral nog wil inzetten op trainingen. Het aantal Franse militairen op het continent zal „zichtbaar verminderen.” Daarnaast zal Frankrijk zich voortaan sterker richten op investeringen dan op hulp en zal er werk worden gemaakt van verdere teruggave van kunstschatten van Afrikaanse bodem, als de landen daarom verzoeken. Ofwel: Frankrijk blijft in Afrika aanwezig, maar meer op de achtergrond. „We zullen blijven, maar met een mindere voetafdruk”, aldus Macron.

In Afrika zal de scepsis niet zomaar zijn verdwenen. Vijf jaar geleden presenteerde Macron in de Burkinese hoofdstad Ouagadougou ook al een nieuw Afrikabeleid, min of meer in lijn met de huidige. Die toespraak wekte hoop, maar de balans is niet erg positief. Onder meer het feit dat Macron autoritaire leiders in Afrika blijft bezoeken, zoals deze week in Congo-Brazzaville, wekt wantrouwen.

Het is intussen zonneklaar dat het oude Franse, en ook meer in het algemeen westerse, Afrikabeleid heeft afgedaan. Afrikaanse landen laten zich niet meer gezeggen door het Westen en kunnen uitwijken naar andere partners. De rol van het Westen in Afrika is daarmee echt nog niet uitgespeeld. Maar de relaties kunnen niet langer worden onderhouden vanuit het idee dat Afrika het Westen nodig heeft. Afrikaanse landen willen als gelijken worden behandeld, en terecht.