„Rol Eerste Kamer opnieuw bezien”
Het is wenselijk de taken en bevoegdheden van de Eerste Kamer op onderdelen te wijzigen. Dat betoogt hoogleraar parlementaire geschiedenis en parlementair stelsel Bert van den Braak (Universiteit Maastricht) in zijn donderdag verschenen boek ”De Eerste Kamer 1996-2021. Tussen nuttig en overbodig”.
Aanleiding is de versplintering van het politieke landschap. Die leidde ertoe dat de vier kabinetten Rutte deels of zelfs gedurende de hele periode moe(s)ten regeren zonder meerderheid in de Eerste Kamer. Om wetgeving die is afgesproken in het coalitieakkoord toch aangenomen te krijgen, moeten oppositiepartijen vroegtijdig worden betrokken bij het wetgevingsproces. Door te dreigen wetgeving te blokkeren wanneer het kabinet onvoldoende tegemoet komt aan hun wensen en eisen vormt de Eerste Kamer meer dan vroeger een politieke hindermacht.
Van den Braak noemt het vanuit democratisch oogpunt niet verdedigbaar dat de Senaat bij de wetgeving zo feitelijk meer macht heeft gekregen dan de Tweede Kamer, omdat zij anders dan de Tweede Kamer niet rechtstreeks wordt gekozen. Aanpassingen zijn volgens hem nodig, zodat het accent in haar functioneren weer meer komt te liggen op het bewaken van de kwaliteit van wetgeving.
Het belangrijkste wijzigingsvoorstel is dat de drempel voor de Eerste Kamer om wetten te verwerpen omhoog moet. Er zou daarvoor bijvoorbeeld minstens tweederde van de senatoren moeten tegenstemmen. Is een gewone meerderheid tegen, dan zou er sprake moeten zijn een terugzendplicht van de wet naar de Tweede Kamer, suggereert Van de Braak, zo mogelijk met suggesties voor verbetering. Na herziening zou het eindoordeel dan aan de Tweede Kamer zijn.
Is die vernieuwing eenmaal doorgevoerd, dan kan de Eerste Kamer in zijn ogen ook net zo goed rechtstreeks worden gekozen, tegelijk met de Tweede Kamer. Volgens Van den Braak wordt zo voorkomen dat de huidige Provinciale Statenverkiezingen, voorafgaand aan de Eerste Kamerverkiezingen, een tussentijdse peiling zijn van de populariteit van het kabinet en dat de kiezer bij deze verkiezingen zowel een provinciale als een landelijke afweging moet maken.
Overigens lanceerde het kabinet-Rutte III ook al plannen voor een terugzendrecht. Dat zou een extra keuzemogelijkheid moeten worden, naast de bestaande opties van wegstemmen of de Tweede Kamer verplichten één specifiek onderdeel van de wet aan te passen. Kern van het terugzendrecht was wat Rutte III betrof dat de Eerste Kamer uiterlijk binnen twee maanden na de ontvangst van een wet wijzigingsvoorstellen moet doen, die de Tweede Kamer vervolgens kan overnemen, nog verder kan wijzigen of volledig kan verwerpen.
