In de crispy bites van het merk Valess is nog altijd 62 procent melk verwerkt, maar de haverdrink is ”vegan”: 100 procent plantaardig. De haverdrink (let op het detail: niet havermelk) kwam begin deze week op de Nederlandse markt, en nog wel onder de merknaam Campina – paradepaardje van het zuivelconcern. Een opvallende stap voor een coöperatieve onderneming, die ruim 150 jaar geleden is opgericht om de melk van de aangesloten boeren tot waarde te brengen. Dat wil zeggen: die melk verwerken en de producten zo goed mogelijk verkopen, om het inkomen van de boer te ondersteunen.

Toch zijn de kleine 10.000 aangesloten melkveehouders akkoord gegaan met het besluit om ook plantaardige zuivelalternatieven op de markt te brengen. Voor de horeca en de bakkerijbranche lanceerde FrieslandCampina vorig jaar een plantaardig alternatief voor slagroom. En de consument kan in de supermarkt sinds september plantaardige Chocomel kopen.

Volgens topman Hein Schumacher wil FrieslandCampina tegemoet komen aan de veranderende behoeften van de consument. Nederlanders variëren graag met eten, zegt hij: 43 procent gebruikt zowel zuivel als plantaardige producten. „De kern voor ons blijft zuivel, maar als alternatieven bij onze merken passen willen we consumenten een keuze bieden. We streven ernaar om op termijn de ingrediënten voor die producten in te kopen bij onze leden.”

Waar de groeiende markt voor vegetarisch een kans biedt, is de teruglopende aanvoer van melk van de eigen leden een bedreiging. In 2022 daalde de aanvoer met 2,5 procent, onder meer door bedrijfsbeëindigers en doordat sommige leden overstapten naar andere verwerkers.

Krimp veehouderij

Veel onzekerder is de toekomst, gelet op de discussie over hoe het verder moet met de landbouw in Nederland. Een krimp van de melkveehouderij zal onvermijdelijk zijn, denkt Schumacher. Dat zal „logischerwijs” leiden tot sluiting van fabrieken en daarbij zullen banen verloren gaan – iets wat ook de afgelopen jaren al gebeurde.

Het vorig jaar verschenen rapport van stikstofbemiddelaar Johan Remkes, met wie Schumacher persoonlijk heeft gesproken, noemt hij „gebalanceerd”. Grote vraag voor hem is wat het kabinet ermee doet.

Hierover is de topman niet gerust. Remkes zet volgens hem eerst in op verplaatsing, natuurlijke krimp en innovaties om de stikstofuitstoot uit de landbouw te verminderen. Uitkoop komt pas daarna in beeld. „Dat vind ik genuanceerder dan de al dan niet woest aantrekkelijke regeling waar stikstofminister Van der Wal mee komt, en dat is het dan.”

De onderhandelingen over het Landbouwakkoord dat landbouwminister Adema nastreeft, noemt hij „complex”. Over de melkveehouderij praten 28 partijen mee. Dat vergt tijd, en die ruimte moet er volgens hem zijn. „Mijn advies: zet de deadline niet te dichtbij, want dan komen er wellicht besluiten die de onzekerheid van onze leden niet wegnemen. De veehouders hebben perspectief nodig om te kunnen investeren in duurzaamheid.”

De wil om te investeren is er zeker, mits het financieel haalbaar is. FrieslandCampina startte vorig jaar in samenwerking met fabrikant Lely en de Rabobank een proef om de stikstofuitstoot uit stallen met een technische installatie fors te verminderen. De boeren staan volgens financieel topman Hans Janssen in de rij om mee te doen.

Terwijl de melkproductie in Nederland daalt, groeit de wereldwijde vraag naar zuivelproducten. FrieslandCampina wil daaraan blijven voldoen en breidt daarom onder meer de lokale productie in Pakistan en Indonesië uit.

In het derde kwartaal zette de coöperatie voor het eerst sinds de fusie tussen Friesland Foods en Campina in 2008 de deur open voor toetreders. „Die druppelen gestaag binnen, niet alleen uit Nederland maar ook uit België en Duitsland”, meldt Schumacher. Op dit moment ontvangt FrieslandCampina zelfs meer melk dan een jaar geleden.

Consumenten

Intussen doet het concern zijn best om de zuivelconsumptie in Nederland en West-Europa op niveau te houden. Niet alleen door plantaardige alternatieven aan te bieden, maar ook door de vorig jaar sterk gestegen kosten in deze tijden van inflatie beperkt door te berekenen in zijn producten: die moeten niet te duur worden. Dat ging ten koste van de eigen marge.

De invloed op de prijzen in het winkelschap is echter beperkt, zegt Schumacher. „Retailers bepalen hun eigen marge, ook op producten van ons merk Campina.”

Dat de prijzen voor de consument op korte termijn zullen dalen is volgens hem een illusie. „De inflatie is weliswaar veel lager dan in het tweede en derde kwartaal vorig jaar, maar er is absoluut geen sprake van deflatie. Prijzen stijgen nog steeds, zij het in gematigder tempo.”