De patronen doen denken aan de maanden voor de Russische inval in Oekraïne, zeggen ingewijden over de bevindingen van EUvsDisinfo, de dienst van de Europese Unie die de verspreiding van nepnieuws en andere informatie die bedoeld is om te misleiden volgt en probeert tegen te gaan. De experts zien niet per se een toename van zulke propaganda en twijfelzaaierij, want dat is nauwelijks te meten. De retoriek zou vooral scherper van toon en tegelijkertijd breder en ongerichter zijn dan voorheen.

„Wat we nu zien, en dat is dus eerder gebeurd, is dat ze alles eruit gooien op zoveel mogelijk manieren en op zoveel mogelijk platforms”, aldus een bron. „We noemen dat modder tegen de muur gooien en hopen dat er wat blijft plakken.” Deskundigen zouden de term ‘info shum’ gebruiken, wat staat voor zoveel mogelijk desoriënterende herrie maken. „Als het afschilderen van Oekraïners als nazi’s niet aanslaat, dan val je misschien wel voor desinformatie over laboratoria voor biologische wapens of voor een verzinsel over een operatie onder valse vlag.”

Oekraïne en zijn bondgenoten waarschuwen al enige tijd dat Rusland een grootscheepse nieuwe aanval voorbereidt. Die zou mogelijk nog voor het aanbreken van het voorjaar beginnen. Kiev houdt er bijvoorbeeld rekening mee dat Rusland daarvoor 24 februari kiest, de dag dat de invasie vorig jaar begon.

De EU zet een nieuw centrum op om de misleidende informatie uit Rusland en China tegen te gaan, maakte buitenlandchef Josep Borrell dinsdag bekend. Dat Centrum voor het Delen en Analyseren van Informatie moet zulke praktijken opsporen en ontleden en de bestrijding daarvan afstemmen met de 27 EU-landen en met organisaties die zich daartegen inzetten. Daardoor zou nepnieuws sneller gepareerd kunnen worden.

Borrell zag vorig jaar met lede ogen aan dat Russische propaganda die de EU de schuld gaf van de hoge prijzen of zelfs tekorten van voedsel in Afrika en het Midden-Oosten, daar aansloeg. De EU reageerde toen laat en slaagt er maar moeizaam in die indruk bij te stellen.

De verspreiders van desinformatie gaan steeds geraffineerder te werk, constateert EUvsDisinfo in zijn eerste jaarrapport. Zo vermommen ze zich steeds vaker als bestaande media of autoriteiten. Toen vorig jaar per abuis een Oekraïense raket insloeg in Polen bijvoorbeeld, verscheen er al snel een Facebook-account dat zogenaamd van een naburige burgemeester zou zijn en meteen misleidende informatie begon af te scheiden. Ook worden Russische ambassades en andere officiële kanalen steeds vaker ingeschakeld om desinformatie te verspreiden.