Dr. Reitsma 25 jaar predikant: „Niet weglopen voor kritische vragen”
Kerst hoef je niet te verpakken als „lichtjesfeest” om toch uitnodigend naar moslims te kunnen zijn, leerde dr. Bernhard Reitsma. Als predikant met een bijzondere opdracht stond hij deze maand 25 jaar in het ambt.
Vragen stellen. Kritische vragen stellen aan zijn eigen geloof, dat is wat dr. Reitsma steeds opnieuw doet. En als hij het zelf niet doet, dan krijgt hij die vragen wel door de confrontatie van zijn geloof met de islam. „Dat is een godsdienst die het christendom voortdurend bevraagt. En voor die vragen hoeven we niet weg te lopen. In één van de boeken van Chaim Potok komt een oude orthodoxe rabbi voor. Die zegt: Als de Thora de kritische vragen niet kan doorstaan, is ze het niet waard om je leven voor te geven.”
Zoals de rabbi zijn antwoorden zoekt in de Thora, zo zoekt dr. Reitsma die in wie voor hem de kern van het geloof is: Jezus Christus. „Ik geloof voor 100 procent dat Jezus Christus Degene is die God gezonden heeft om ons te redden. In Hem komt God naar ons toe, meer is niet nodig. Dus terug naar Hem, terug naar de Schrift, dat is wat we steeds weer moeten doen. En ja, dan hebben we in veel opzichten bekering nodig, op al die punten waarop we zijn afgeweken van de essentie van het geloof.”
Libanon
Terug naar de essentie: het is een les die dr. Reitsma het meest diepgaand leerde in Libanon. Daarheen werd hij in 1998 uitgezonden namens de GZB. Hij doceerde aan diverse theologische scholen en seminaries en werd met zijn neus op het feit gedrukt dat het christendom, ook in Libanon, niet altijd zo’n verheven rol heeft gespeeld. „Met een Palestijnse student uit de Westoever ben ik het Oude Testament gaan lezen, over de positie van Israël en over wat dat betekent voor nu. Van die spanning heb ik veel geleerd.”
Ook al is hij al sinds 2005 weer terug in Nederland, hij mist het Midden-Oosten nog steeds. „De cultuur is er veel minder individualistisch. Ook gaat het daar sneller over de vraag naar God en het algemene besef dat Hij er is.”
Eenmaal weer in Nederland leidde de weg onder meer naar de Christelijke Hogeschool Ede en naar de Vrije Universiteit Amsterdam, waar een leerstoel werd opgetuigd met als thema ”Kerk in de context van de islam”. Het meest recente onderzoek namens die leerstoel gaat over de exclusiviteit van de christelijke boodschap (alleen redding door Christus) en de inclusiviteit die op sociaal-maatschappelijk niveau wenselijk is.
„Redding is er door Jezus Christus, over het leven van iemand oordeelt alleen God” - Prof. dr. B.J.G. Reitsma, bijzonder hoogleraar
De vragen op dat vlak zijn groot. Wat antwoord je bijvoorbeeld als een jongere vraagt of alle moslims naar de hel gaan? Eén van de antwoorden daarop is voor dr. Reitsma het aannemen van „een open houding. Ik ben op dat punt geïnspireerd door de theoloog Lesslie Newbigin, die zegt: Redding is er door Jezus Christus, over het leven van iemand oordeelt alleen God. Dat betekent dat ik open met iedereen in contact kan treden. In een wereld die van God vervreemd is, ben ik geroepen om getuige te zijn van Hem.”
Islamnota
Als hoogleraar binnen de Protestantse Kerk in Nederland (PKN) die zich met de relatie met de islam bezighoudt, doe je het niet snel goed, ervaarde dr. Reitsma. Voor de één ben je te zwaar, voor de ander te licht. Beide verwijten hoorde de predikant vooral nadat hij voor de Protestantse Kerk een islamnota had opgesteld, in 2010. Te licht was hij voor degenen die de exclusiviteit van het christelijk geloof sterker benadrukt hadden willen zien, te zwaar was hij voor degenen die juist de dialoog met de islam hoog in het vaandel hebben staan.
De algemene teneur echter was dat de nota een orthodoxe geest ademt, onder andere door de dialoog met de islam onbekommerd te beginnen vanuit de eigen vertrekpunten. „Nog steeds kom je de gedachte tegen dat een echte dialoog alleen kan beginnen vanuit gemeenschappelijke ideeën, bijvoorbeeld dat de islam en het christelijk geloof allebei abrahamitische religies zijn. Maar die gemeenschappelijkheid zit al in het mens-zijn, in het feit dat we allemaal genade nodig hebben. Je hoeft echt geen water bij de wijn te doen om toch een goede dialoog te hebben.”
Op dit punt verschilde dr. Reitsma soms van mening met dr. Jan Slomp, de onlangs overleden islamkenner die voor de Gereformeerde Kerken in Nederland (later opgegaan in de Protestantse Kerk in Nederland) een islamvisie ontwikkelde. Maar dat hij met zijn nota de Protestantse Kerk weer in het „rechte spoor” getrokken zou hebben, daar moet dr. Reitsma om lachen. „Je krijgt de PKN niet zomaar in welk spoor dan ook. Toch denk ik wel dat de nota een deel van de kerk heeft geholpen om het eigen geloof serieus te nemen, zonder het contact met moslims te verliezen. Dat beschouw ik als winst.”
