Bovenaan prijkt de vuurtoren op Texel, onderaan de Oosterscheldekering in Zeeland. Aan de andere kant een ecoduct in Rijssen en de Sint Servaasbrug in Maastricht. Ertussen het Haagse Mauritshuis, een containerschip in de Rotterdamse haven en de Koppelpoort in Amersfoort. Een landkaart in plaatjes overtrekt de nieuwe gordijnen voor de Chinese Zaal van Paleis Huis ten Bosch.

Koningin Máxima en 150 andere borduurliefhebbers werkten eraan mee. Het ontwerp, maakproces én resultaat zijn nog tot eind mei te zien op de tentoonstelling ”Koninklijk borduren” in het Textielmuseum in Tilburg. Daarna worden de gordijnen –drie stuks– opgehangen voor de ramen van het woonpaleis van de koning en koningin.

De vorige exemplaren –zo’n 230 jaar oud– vielen zowat uit elkaar, want zijde vergaat nu eenmaal met de tijd. Reparatie bleek niet meer mogelijk. En dus moest er iets nieuws komen. Het ontwerp werd een moderne vertaling van de oude gordijnen en sluit tegelijk aan bij de historische inrichting van de zaal. Het werd de kaart van Nederland die als het ware is uitgerold over de 4 meter lange stof. „Nieuw erfgoed”, noemde koningin Máxima het bij de opening van de expositie.

Precisiewerkje

Op de gordijnen zijn niet alleen bekende hotspots en toeristische trekpleisters te zien. Ook de houten klapbrug in Zierikzee, twee lezende jongens bij een minibibliotheek en schaatsers in Hindeloopen kregen een plek. Al die borduursels maakte een machine op de stof.

De hand van koningin Máxima en andere hobbyisten is terug te zien in de bloemen, bomen en planten. Het handwerk is met kraaltjes op de machinale borduursels bevestigd, zodat er een 3D-effect ontstaat. De koningin zelf nam de bloemetjes van de theekoepel aan de vijver bij Het Oude Loo in Apeldoorn voor haar rekening.

Hoewel een machine de meeste steekjes zette, blijft het borduren een precisiewerkje dat de menselijke inzet niet uitsluit. Alleen al met het omzetten van de digitale ontwerpen naar borduursoftware waren twee mensen een halfjaar lang bezig. Daarna draaide de borduurmachine per gordijn drie weken lang acht uur per dag om de steekjes met vijftien verschillende naalden in de stof te ‘prikken’. „Daar kun je niet bij weglopen”, vertelt Frank de Wind, machinaal borduurexpert, in een filmpje over de productie.

Geschenk

De oude stof was ooit een cadeau aan stadhouder Willem V en zijn vrouw Wilhelmina van Pruisen, leert de tentoonstelling. VOC-directeur Ulrich Gualtherus Hemmingson nam ze voor het stadhouderlijk paar mee toen hij vanuit China definitief terugkeerde naar Nederland. De geborduurde zijde werd ook gebruikt voor de stoffering van meubels in de Chinese Zaal, zoals haardschermen en fauteuils, die bezoekers eveneens kunnen bewonderen.

Het vertrek heet overigens pas sinds de jaren vijftig Chinese Zaal, vertelt Ine Castelijns, conservator van het Koninklijk Huis, in een filmpje op de tentoonstelling. In eerste instantie ging het om de Japanse Zaal. Niet een heel logische naam, want op de versleten gordijnen staan taferelen uit het dagelijks leven in China. Ook die liggen op de tentoonstelling in Tilburg, maar dan wel veilig in vitrines. Op de stof zijn vooral 18e-eeuwse arbeiders geborduurd: bijenhouders, fruitplukkers, rattenvangers en vissers. Een sinaasappelboom komt zowel terug in de oude als de nieuwe exemplaren, als overbrugging van heden en verleden.

Kussentjes

Groepen uit het hele land werkten mee aan het borduren van de flora- en faunamotieven. „Alles was bruikbaar en mooi toen het terugkwam”, zegt borduurexpert Anna Bolk tevreden. Hoewel de gemiddelde borduurder waarschijnlijk een vrouw van rond de zeventig is, werd de diversiteit van de deelnemers strikt gewaarborgd: het handwerkcafé in Amsterdam, kunstenaars uit een Middelburgse wijk en dames in het Friese Kollummerzwaag staken de handen uit de mouwen. Maar ook een handwerkclub voor queers in Arnhem en mbo’ers die een modeopleiding volgen in Rotterdam.

De expositie toont ook andere werken van deze zestien borduurgroepen. En natuurlijk van Máxima zelf: twee kussentjes die ze borduurde toen ze zwanger was van prinses Amalia. Een roze en een blauwe versie, want ze wist niet of het een jongetje of meisje zou worden. Ook het blauwe blijkt niet voor niets geborduurd: de prinsessen hebben ermee gespeeld en op geslapen.

”Koninklijk borduren” is te zien tot en met 29 mei en alleen te bezoeken met een tijdslot. Reserveren kan via textielmuseum.nl.