Vizier geheime diensten is nu gericht op Russische spion
Russische spionnen. Daarop is het vizier van de Nederlandse inlichtingendiensten vandaag de dag voor een belangrijk deel gericht.
Sergej Vladimirovitsj Tsjerkasov (36) kan liegen dat het gedrukt staat. De Russische spion vertrouwde zijn zogenaamde levensverhaal toe aan het papier. In werkelijkheid vormt het document van vier getypte A4’tjes een dekmantel voor de spion. Hij ging door het leven als de Braziliaan Viktor Muller Ferreira, onthulde de Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) in juni vorig jaar.
De man probeerde als zogenaamd Braziliaanse stagiair een plekje te bemachtigen bij het Internationaal Strafhof (ICC) in Den Haag. De AIVD ontdekte dat hij in werkelijkheid een spion is van de Russische militaire inlichtingendienst GRU. In april werd Tjserkasov daarom op Schiphol de toegang tot Nederland geweigerd en is hij teruggestuurd naar Brazilië.
De betrapte Russische spion is een zogeheten illegal. Zo’n inlichtingenofficier van Rusland heeft een uitgebreide dekmantel en wordt ingezet om „diep onder de radar te opereren”, meldde minister Hanke Bruins Slot van Binnenlands Zaken. Illegals worden „jarenlang getraind en voorbereid voor hun missie in het buitenland”.
Brug
Intrigerend genoeg publiceerde de AIVD de op schrift gestelde dekmantel van de gesnapte Russische spion. Tjserkasov vertrouwde zijn –leugenachtige– levensverhaal waarschijnlijk zelf toe aan het papier om „details van zijn dekmantel niet te kunnen vergeten”, meldt de AIVD.
In een „leeswijzer” wijst de dienst erop dat dit soort dekmantels „zeer complex zijn en voor buitenstaanders lastig, zo niet onmogelijk te controleren zijn”. „Het is een combinatie van feitelijke informatie en eigen al dan niet verzonnen indrukken.”
Het leugenachtige epistel van de Rus staat bol van details die kennelijk de indruk moeten geven dat hij opgroeide in Brazilië. Zo schrijft Tjserkasov, doelend op Rio de Janeiro en de voorstad Niteroi: „Ik keek graag naar de auto’s die over de brug van Niteroi naar Rio reden. Maar ik hield niet van de vislucht van de haven vlakbij huis.”
De Rus beweert dat hij is opgevoed door zijn moeder. Zij was muzikant en „verdiende haar geld met optredens in verschillende restaurants en cafés.” Ze overleed aan een longontsteking en is gecremeerd, luidt het verhaal. Later werd de spion, beweert hij, geholpen door een tante. „Een kleine vrouw, met grijs haar, een lieve blik en zachte handen.”
De veiligheidsdiensten hadden vorig jaar meer te stellen met Russische spionnen. Zo wees Nederland na de Russische inval in Oekraïne begin 2022 zeventien Russische inlichtingenofficieren uit. Europese landen hebben na Poetins invasie meer dan 350 inlichtingenofficieren die onder diplomatiek dekmantel werkten de deur gewezen. Dat meldden de Nederlandse inlichtingendiensten AIVD, MIVD en NCTV enkele weken geleden in het zogeheten Dreigingsbeeld Statelijke Actoren 2. Die rapportage is zorgelijk van toon. De „grootste dreiging” komt nu van Rusland en China. Zo is de dreiging tegen de Nederlandse digitale integriteit „onverminderd hoog.”
Nederlandse bedrijven, kennisinstellingen en wetenschappers zijn „op grote schaal” doelwit van (digitale) activiteiten die hoogwaardige technologie proberen buit te maken, bijvoorbeeld door middel van cyberspionage. „Russische capaciteiten voor elektronische oorlogsvoering zijn de afgelopen jaren sterk verbeterd, waardoor Rusland in staat is om plaatselijk en tijdelijk communicatie-, navigatie- en radarsystemen gecoördineerd te verstoren.” De Russen zouden heimelijk maritieme-, communicatie-, chemische- en lasertechnologie willen bemachtigen.