De cruciale grens ligt op 218 zetels. De partij die er ten minste zo veel binnensleept, heeft het in het Huis voor het zeggen. Bij de verkiezingen van november kwamen de Democraten niet verder dan 213 zetels en kregen de Republikeinen er 222. Een eclatant succes kan het niet worden genoemd. Maar het is genoeg om meerderheidsbesluiten te nemen. Als, ja als er binnen de Republikeinse Partij tenminste sprake is van eensgezindheid. Maar daar schort het aan. En behoorlijk.

De partij dreigt te versplinteren in groepen die elkaar soms fel bestrijden. Men kan grofweg drie hoofdgroepen onderscheiden. Er zijn gematigde Republikeinen die zeggen dat de partij zich moet richten op het midden van het electoraat. Zij zijn in de richting van de Democraten soms compromisgezind, en willen vooral geen radicale standpunten innemen. Maar er zijn ook meer conservatieven. Die pleiten voor herstel van oude waarden. En er zijn uiterst rechtse Republikeinen die aandringen op een totale breuk met het bestaande beleid en met de gangbare procedures.

Speaker

Die verdeeldheid speelt een grote rol bij de verkiezing van de nieuwe speaker, de voorzitter van het Huis. Dat is een machtige functie. De speaker bepaalt niet alleen de orde in het Huis maar is ook degene die (wets)voorstellen al dan niet op de agenda plaatst en commissieleden benoemt. Na de vicepresident is de speaker de vervanger van de president als diens ambt vacant wordt.

Tot eind vorige week had de roemruchte Democraat Nancy Pelosi de voorzittershamer in handen. Omdat haar partij in het nieuw aangetreden Huis van Afgevaardigden in de minderheid is, moet zij nu haar zetel afstaan aan een Republikein.

McCarthy

Reeds in de aanloop naar de midterms werd vrij algemeen aangenomen dat Kevin McCarthy de opvolger van Pelosi zou worden. Deze afgevaardigde uit de staat Californië zit sinds 2006 in het Congres en is sinds januari 2019 fractieleider van de Republikeinen. Binnen de partij staat hij te boek als een politicus die voormalig president Trump steunt en die zich fel verzet tegen president Biden.

De laatste maanden bleek dat een groep van zijn fractiegenoten hem niet zonder meer wil steunen. Het gaat in totaal om veertien Republikeinen. Vijf van hen zeggen dat McCarthy hun stem sowieso niet krijgt. Deze groep wordt in de media aangeduid met ”Never Kevin”. Negen afgevaardigden aarzelen.

Dat verzet kan McCarthy uit de voorzittersstoel houden. Zelfs als de 5 hardliners alleen overblijven, haalt hij nog de noodzakelijke 218 stemmen niet.

De gemeenschappelijke kritiek van de veertien bezwaarden is dat McCarthy onvoldoende garanties geeft om een totaal ander beleid te gaan voeren.

Tijdens een conferencecall probeerde de Republikeinse leider afgelopen zondag deze tegenstanders voor zich te winnen. Hij beloofde een aantal procedures aan te passen waardoor er meer transparantie in het wetgevingsproces komt. Cruciaal is echter zijn toezegging dat een motie van wantrouwen tegen de speaker reeds in stemming zal worden gebracht als vijf afgevaardigden van de partij die de meerderheid heeft deze steunen. Tot nu toe kan zo’n voorstel alleen op de agenda komen als een fractieleider het indient. Met deze toezegging komt McCar­thy tegemoet aan een wens die al lang leeft binnen de rechterflank van de fractie.

De ”dissidente” Republikeinen noemen dit weliswaar een stap in de goede richting, maar vinden die nog onvoldoende. Er moet meer gebeuren. Zo wil de groep dat er een speciale commissie met uitgebreide bevoegdheden komt die de activiteiten van de FBI, het ministerie van Justitie en de werkzaamheden van dr. Fauci (de Jaap van Dissel in de VS) onderzoekt. De groep denkt dat de bestaande commissies onvoldoende zekerheid bieden dat er echt een ander beleid komt.

Twee vuren

Het probleem van McCarthy is dat hij tussen twee vuren zit. Als hij de verlangens van deze dwarsliggende partijgenoten gaat inwilligen, loopt hij het risico de meer gematigden van zich te vervreemden. Sommige van deze Republikeinen kondigden al aan dat ze alleen akkoord willen gaan met de nieuwe procedures als McCarthy bij de stemming voor speaker wint. Zo niet dan stemmen ze tegen aanpassing van het beleid.

Een tweede lastig punt is dat het Huis van Afgevaardigden eerst stemt voor een nieuwe speaker en pas daarna over de aanpassing van de procedures. Dat betekent dat de hardliners als eersten water bij de wijn moeten doen. Dinsdagavond zal duidelijk zijn hoe ver ze daarin willen gaan.