Het publieke debat over waarden en normen in de samenleving en de toepassing ervan, vindt Staal zorgelijk. „Waar incidentenpolitiek hoogtij viert, leggen gezond verstand en leiderschap het af.” Een voorbeeld van „politieke oprispingen” ziet de commissaris in de ophef rond Anne Frank, eind vorig jaar. „De moed zinkt mij in de schoenen als ik politieke partijen hoor verklaren dat zij het Nederlanderschap moet krijgen om te kunnen meedoen aan het spelletje De Grootste Nederlander.”

Dat kamerleden het vonnis in de zaak van marinier Erik O. al hadden geveld voordat de rechter de zitting opende, getuigt volgens Staal „van een schrijnend gebrek aan rechtstatelijk besef. Natuurlijk gaat het om politiek en media die elkaar opjagen. Maar als politici in het algemeen niet de moed hebben heel simpel nee te zeggen tegen altijd hongerende camera’s en microfoons en door de hoepel blijven springen, dan vrees ik dat we nog lang niet zijn verlost van de paniekpolitiek van vandaag.”

Staal is bang dat het structurele politieke werk blijft liggen. Volgens hem is niet de samenleving op drift, maar de politiek. „Wat wij nodig hebben in deze tijd, zijn politici, leidsmannen en -vrouwen, die bruggen bouwen. Af en toe een steen in de vijver kan heilzaam werken, maar wij worden niet wijzer van politici die gaten slaan in onze samenleving.”

De commissaris zet vraagtekens bij het voortdurende beroep op de vrijheid van meningsuiting. „Het is ons aller probleem dat we signalen over slechte integratie lang hebben genegeerd. Maar die fase kan toch niet opgevolgd worden door een periode waarin geen kritiek geuit kan worden op politici die gaten slaan in onze samenleving, of op criticasters die alle fatsoensnormen te buiten gaan?”